6ο Διεθνές Μουσικολογικό και Ψαλτικό Συνέδριο
του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος
ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΒΟΛΟΥ
Γράφει η Ζωή Ναούμ
Πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία, εξαιρετικά υψηλό επιστημονικό ενδιαφέρον και μεγάλη συμμετοχή ,στην Αθήνα στο διάστημα 21 – 23 Οκτωβρίου 2015, το 6ο Διεθνές Μουσικολογικό και Ψαλτικό Συνέδριο, με το επίκαιρο θέμα:«Οι τρείς Διδάσκαλοι, Χρύσανθος, Γρηγόριος, Χουρμούζιος και η Νέα Μέθοδος Σημειογραφίας».
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας, σε συνδιοργάνωση με το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την ευλογία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου και με την οικονομική υποστήριξη της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου.
Την Οργανωτική – Επιστημονική και Συντονιστική – Εκτελεστική επιτροπή στελέχωσαν ο πρόεδρος, Ομότιμος Καθηγητής κ. Γρηγόριος Θ. Στάθης, οι Αν. Καθηγητές Αχιλλεύς Χαλδαιάκης και Δημήτριος Μπαλαγεώργος, οι Επίκ. Καθηγητές Θωμάς Αποστολόπουλος και Φλώρα Κρητικού, και οι Διδάκτορες Γρηγόριος Αναστασίου, Σεβαστή Μαζέρα – Μάμαλη, Γεώργιος Σμάνης και Βασίλειος Σαλτερής.
Η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, είχε αξιόλογη και πολυπρόσωπη εκπροσώπηση στο Συνέδριο με τον Τομέα Ψαλτικής. Επιστημονικές ανακοινώσεις έκαναν οι Κωνσταντίνος Χαρ. Καραγκούνης Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών, Κωστής Δρυγιανάκης συνθέτης, μελετητής και Κωνσταντίνος Σαΐτης (19/6/1979-12/11/2015), υποψήφιος διδάκτωρ Θεολογίας με ειδίκευση στην Βυζαντινή Μουσικολογία, επιστημονικός συνεργάτης του Τομέα Ψαλτικής και λαμπαδάριος του Ι. Ν. Αγ. Αχιλλείου Λαρίσης .
Οι εργασίες του Συνεδρίου έλαβαν χώρα στο αμφιθέατρο «Αλ. Αργυριάδης» του κεντρικού Κτιρίου του Πανεπιστημίου, καθώς και στο κτίριο Κωστής Παλαμάς. Χαιρετισμούς απηύθυναν:
Εκ μέρους της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Αρχιεπισκόπου, ο αιδεσιμολογιότατος π. Δημήτριος Νίκου, ο οποίος μεταξύ άλλων ευχήθηκε τα επιστημονικά συμπεράσματα του Συνεδρίου να είναι ψυχωφελή για κλήρο και λαό.
Εκ μέρους του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας ο Πρόεδρός του κ. Γρηγόριος Στάθης, Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικολογίας, ο οποίος και χαρακτήρισε το Συνέδριο σημαντικό γεγονός, καθώς είναι το 3ο της εξαετίας 2009 – 2015, στην διάρκεια της οποίας όπως ο ίδιος είπε «μεγάλη και πολλαπλή κρίση έπεσε σαν σύννεφο μεγάλο και ζοφερό και σκέπασε και τον όμορφό μας τόπο, την Ελλάδα. Γεγονότα όπως το παρόν Συνέδριο είναι ξανοίγματα στον ουρανό και φωτεινές αναλαμπές, που θέλουν να κρατήσουν το πνεύμα ξάγρυπνο, και την βούληση σταθερή για συνέχιση και νέα δημιουργία». «Το θαύμα, όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε, πάντοτε συντελείται, αρκεί να θέλεις και να μπορείς να το δείς, ή και να το προκαλείς κιόλας». Προσέδωσε στο συνέδριο «επετειακό χαρακτήρα», όπως γίνεται φανερό και από τον τίτλο του.
Χαιρετισμό απηύθυνε επίσης ο Γραμματέας του Ιδρύματος Αχιλλεύς Χαλδαιάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΜΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος και κήρυξε την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου και προήδρευσε της πρώτης Συνεδρίας.
Εκ μέρους του ΕΚΠΑ και της Πανεπιστημιακής κοινότητας χαιρετισμό απηύθυνε η Κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Ελένη Καραμαλέγκου, η οποία επεσήμανε την διττή υπόσταση του Συνεδρίου, επιστημονική-ιστορική και καλλιτεχνική, έκανε ιδιαίτερη μνεία στο χαμηλό μέσο όρο ηλικίας των συμμετεχόντων και χαρακτήρισε το Συνέδριο «Θεσμό» και «Διεθνές σημείο αναφοράς», καθώς αξιοσημείωτη υπήρξε και η συμμετοχή επιστημόνων από δέκα χώρες του εξωτερικού.
Ακολουθεί σύντομη αναφορά στις επιστημονικές ανακοινώσεις του Συνεδρίου, ενώ αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον η έκδοση του τόμου των πρακτικών με τις αναλυτικές εισηγήσεις.
Η πρώτη ημέρα εργασιών του Συνεδρίου, περιελάμβανε τις εξής επιστημονικές ανακοινώσεις:
Χαραλάμπους Σπυρίδη, Καθηγητού Μουσικής Ακουστικής, Πληροφορικής του ΤΜΣ της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα, «Αριθμοίσιν Θεολογέειν και εκφράζεσθαι περί «Κόσμου», με εκτενή αναφορά και συγκριτική επεξεργασία των λόγων των αρχαίων Πλουτάρχου και Πυθαγόρα οποίος όπως μας αναφέρει ο καθηγητής, ξεκινώντας από την τέχνη της μουσικής και εκφράζοντας, για πρώτη φορά, τα διαστήματα της μουσικής κλίμακας με αριθμητικές σχέσεις, θεμελίωσε τη μαθηματική φιλοσοφία και φυσική, σχετίζοντας την τάξη και αρμονία των ήχων με την τάξη και αρμονία του Σύμπαντος.
Αντωνίου Κωνσταντινίδη, Διδάκτορος Μουσικολογίας, μουσικοκριτικού με θέμα, «Αναθεωρώντας τις πρωτόγραφες θεωρίες. Ο Χρύσανθος, οι συμφωνίες του Ψάχου και ο Δίδυμος». Χαρακτηρίσθηκε ως πρόκληση για τον ερευνητή η αναλυτικότερη και λεπτομερέστερη μουσική γραφή, έγινε αναφορά στο Ζ΄ κεφάλαιο παράγραφος 55 περί συμφωνίας, του Χρυσάνθου, καθώς επίσης και στον ορισμό του Κλεωνίδη περί συμφωνίας, «Έστι δε συμφωνία, κράσις δύο φθόγγων οξυτέρου τε και βραχυτέρου» και στην πληροφορία ότι οι ορισμοί των φθόγγων όπως ομόφωνοι – σύμφωνοι, διάφωνοι – παράφωνοι κλπ., ανάγονται στην αρχαία Ελληνική γραμματεία.
Θωμά Αποστολόπουλου, Επίκουρου Καθηγητού ΤΜΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα, «Αρχή και επίβασις της του εναρμονίου γένους θεωρίας» στην οποία ο εισηγητής παραλληλίζοντας την Αρμονία με τα Μαθηματικά, την φιλοσοφία, την Γεωμετρία και την Φυσική, καταθέτει τις απόψεις του ως προς την διόρθωση της του εναρμονίου γένους θεωρίας.
Κωνσταντίνου Χαρ. Καραγκούνη, Επίκουρου Καθηγητού Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών και Διευθυντού του Τομέα Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, με θέμα, «Από την Θεωρία η Πράξη, ή από την Πράξη η Θεωρία; Ο ήχος πλάγιος του τετάρτου στη μελοποιητική και διδακτική πράξη». Ο εισηγητής, αρχικά, απέδειξε ότι η μουσική θεωρία της Ψαλτικής θα έπρεπε να αποτελεί προϊόν καταγραφής της υφιστάμενης ψαλτικής και μελοποιητικής παράδοσης. Στη συνέχεια υποστήριξε και τεκμηρίωσε με επιχειρήματα, ότι ούτε ο θεωρητικός της Νέας Μεθόδου Χρύσανθος εκ Μαδύτων, ούτε ο σύγχρονος μεγάλος θεωρητικός Σίμων Καράς σεβάστηκαν τον ανωτέρω νόμο. Έτσι, προχώρησε σε προτάσεις αναδιατύπωσης της θεωρίας της Εκκλησιαστικής Μουσικής με βάση την ισχύουσα μελοποιητική και προφορική παράδοση, προκειμένου να πάψει μελλοντικά να υφίσταται η σήμερα παρατηρούμενη διάσταση μεταξύ θεωρίας και πράξεως με τις τραγικές συνέπειές της κυρίως στην διδασκαλία της Ψαλτικής.
Μαρίας Αλεξάνδρου, Επίκουρου Καθηγήτριας του ΤΜΣ, του ΑΠΘ, με θέμα, «Απηχήματα και μαρτυρίες στην Παλαιά και Νέα μέθοδο: Προβληματισμοί. Η εισηγήτρια αναφέρθηκε στο αμφιλεγόμενο ζήτημα των απηχημάτων και τις διάφορες εκδοχές τους, την εφαρμογή τους στην ψαλτική πράξη, τους δομικούς φθόγγους και την εξήγησή τους, καθώς και την εξέλιξη της ορθογραφίας τους. Μίλησε επίσης για την συστηματική προσέγγιση των απηχημάτων και των μαρτυριών, πρώτα ως απλών μαθηματικών δομών, και κατόπιν ως βραχυγραφιών και για την χρησιμότητά τους ως εργαλείων για τους εκπαιδευτικούς στην διδασκαλία σε μικρά παιδιά. Συμμετείχε η ομάδα παλαιογραφίας του ΤΜΣ του ΑΠΘ.
π. Ιωσήφ Κουτσούρη, με θέμα «Στοιχεία ασυνέχειας μεταξύ Παλαιάς και Νέας μεθόδου αναφορικά με ζητήματα ηχολογίας». Ο εισηγητής αναφέρθηκε στην μουσική παρασημαντική ως γλώσσα η οποία δεν φοβάται να διαλέγεται με τον εαυτό της, και χαρακτήρισε ως «μοχλό» για την μεταρρύθμιση, την ανάγκη κατανόησης και εκμάθησής της και την αντίληψη της δυναμικής της ως μουσικής γλώσσας. Επισημαίνεται η διαφοροποίηση της έννοιας των ήχων μετά την μεταρρύθμιση, με κύρια αιτία κατά τον εισηγητή, την προσπάθεια αλλαγής του τρόπου προσέγγισης και την συστηματοποίηση των ήχων προς χάριν της διδασκαλίας.
π. Νεκτάριου Πάρη, Επίκουρου Καθηγητού του ΤΜΣ, του ΑΠΘ και Συμεών Κανάκη Μεταπτυχιακού Φοιτητή, με θέμα «Η τροπικότητα των εξαποστειλαρίων του γ΄ ήχου με βάση την εξήγηση του τροπαρίου Τον νυμφώνα σου βλέπω από τον «Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα». Ο εισηγητής αναφέρεται καθαρά στην οπτική καταγραφή των θέσεων ως προς την «αισθητική» τους και μόνον, αν και χαρακτηρίζει τον όρο αδόκιμο. Το τροπάριο συναντάται σε πλείστες εξηγήσεις και εκδόσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από έλλειψη αποκλίσεων μεταξύ τους και χαρακτηριστική χρήση του μικρού ίσου,(ισάκι), καθώς και του μεγάλου συνδέσμου. Ο κ. Συμεών Κανάκης έδωσε εμμελώς ερμηνευτικά δείγματα των διαφόρων απηχημάτων ήχων και εξηγήσεων στις οποίες εντοπίζεται το συγκεκριμένο τροπάριο.
Μιχαήλ Μαντζανά, Επίκ. Καθηγητού ΑΕΑΑ, με θέμα «Αισθητικές παρατηρήσεις, συγκριτική μελέτη και σχολιασμός του εξηγητικού έργου Γρηγορίου Πρωτοψάλτη και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακα με βάση το Χερουβικό Πέτρου Γλυκέως του Μπερεκέτη». Ο εισηγητής παρουσιάζει συγκριτική μελέτη του έργου από τους δύο διδασκάλους, ως προς την γραφή, τα απηχήματα, τις μαρτυρίες, τις θέσεις και την ανάπτυξή τους, χαρακτηρίζει δυσανάγνωστη την γραφή του Χουρμουζίου, λόγω των δυσανάγνωστων χαρακτήρων και της πυκνής γραφής, και δίνει μια συνολική εικόνα του αποτελέσματος της μελέτης αυτής, όχι τόσο με διάθεση σύγκρισης όσο από άποψη αισθητικής.
Αντωνίου Αλυγιζάκη, τ. Καθηγητού του ΤΜΣ, του ΠΑ.ΜΑΚ, με θέμα «Τα θετικά και αρνητικά αποτελέσματα της Μεταρρύθμισης» (*)
Εμμανουήλ Γιαννόπουλου, Λέκτορος ΤΜΣ του ΑΠΘ, Επίκουρου Καθ. Της Α.Ε.Α «Βελλάς» Ιωαννίνων, με θέμα «Σύμμεικτα περί Νέας Μεθόδου». (*)
Γεωργίου Κωνσταντίνου, Διδάκτορος Μουσικολογίας, με θέμα «‘Διά χειρός’ Ματθαίου Βατοπαιδινού, το πέρασμα από την παλαιά στην νέα μέθοδο γραφής». Μετά από εκτενή βιογραφική αναφορά στον Μοναχό Μελέτιο Εφέσιο, μετονομασθέντα σε Ματθαίο Βατοπαιδινό, από πληροφορίες που ο ίδιος παρέχει μέσα από την αλληλογραφία του που σώζεται στο αρχείο της μονής, αναφέρει ως διδασκάλους του τον Πέτρο Βυζάντιο ως προς την παλαιά γραφή, και τους Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα και Γρηγόριο Πρωτοψάλτη, ως προς την νέα μουσική σημειογραφία. Προσωπικότητα ξεχωριστή για το πλούσιο κωδικογραφικό, εξηγητικό και μελοποητικό του έργο, που αριθμεί τουλάχιστον 40 κώδικες γραμμένους από τον ίδιο καθώς και πολλούς άλλους που περιέχουν δικά του μέλη, τόσο στην παλαιά όσο και στην νέα μέθοδο.
Φλώρας Κρητικού, Λέκτορος ΤΜΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα «Πρώιμες εξηγήσεις του Αποστόλου Ζαφειροπούλου». Μετά από εκτενή αναφορά σε βιογραφικά στοιχεία του, η εισηγήτρια λεπτομερώς αναφέρεται στο εξηγητικό έργο του Απόστολου Ζαφειρόπουλου, εμπλουτίζοντας την εισήγησή της με πλούσιο επεξεργασμένο οπτικό υλικό.
Άννας Μεσολωρά, υποψηφίας διδάκτορος, με θέμα «Ιωάννης Κονιδάρης, ο Κεφαλονίτης μαθητής του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος». Μετά από σύντομη αναφορά στην ιστορία της εκκλησιαστικής μουσικής της Κεφαλονιάς, η οποία παρ΄ ότι ανήκει στον χώρο της επτανησιακής σχολής, διαφοροποιείται από αυτόν ως προς την μουσική η οποία καταγράφεται κυρίως Βυζαντινή από μουσικές και φιλολογικές πηγές, καθώς Κεφαλονίτες ταξίδεψαν στην Κωνσταντινούπολη για να διδαχθούν την νέα μέθοδο, την οποία μάλιστα στην επιστροφή τους δίδαξαν και στην Ζάκυνθο. Η βιογραφική μελέτη και η περιγραφή του ταξιδιού του Κονιδάρη στην Κωσταντινούπολη, η παραμονή και η μαθητεία του εκεί καθώς και άλλες λεπτομέρειες για την ζωή του προέρχονται από τρεις πηγές οι οποίες αναφέρονται στην εν λόγω εισήγηση και δίνουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τις συνθήκες της εποχής κάτω από τις οποίες μαθήτευσε ο Κονιδάρης στην Κωνσταντινούπολη.
Παναγιώτη Παναγιωτίδη διδάκτορος Θεολογίας και Αριστείδη Μπαζμαδέλη, ΕΤΕΠ Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΑΠΘ, με θέμα «Νικόλαος Μαυρόπουλος, το έργο του μέσα από το άγνωστο μουσικό του αρχείο». Εκτενής και εδώ βιογραφική αναφορά στον διαπρεπή καλλίφωνο Πρωτοψάλτη και μουσικοδιδάσκαλο, μετέπειτα πρεσβύτερο, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη (προάστειο Βέικος Βοσπόρου) το 1888 και διδάχτηκε την ψαλτική τέχνη στην Πατριαρχική Σχολή όπου είχε διδασκάλους τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη Ιάκωβο Ναυπλιώτη, τον Άρχοντα Λαμπαδάριο Κωνσταντίνο Κλάββα, τον Γεώργιο Παχτίκο και άλλους. Ήλθε στην Ελλάδα με την Μικρασιατική καταστροφή και είχε μακρά θητεία σε Ναούς των Πατρών και Αθηνών, Τόσο στην Πάτρα όσο και στην Αθήνα υπήρξε σπουδαίος διδάσκαλος, απαράμιλλος ερμηνευτής των μουσικών μαθημάτων και αποτέλεσε πρότυπο μίμησης για πολλούς ψάλτες κυρίως στο οκτάηχο μάθημα “Θεοτόκε Παρθένε” του Πέτρου Μπερεκέτη και κατέλειπε ένα πλούσιο μουσικό αρχείο.
π. Γεωργίου Σταθόπουλου, με θέμα «Ο άρχων μουσικοδιδάσκαλος Αβραάμ Ευθυμιάδης και η ερμηνευτική του προσέγγιση επί των αναλύσεων της Νέας Μεθόδου». Από την πλουσιότατη και επανειλημμένως επιβραβευθείσα και τιμηθείσα δραστηριότητά του και το ογκώδες και εμβριθέστατο έργο, που αριθμεί πολλά εκδοθέντα και μη έργα, ο εισηγητής επιλέγει και επισταμένως ασχολείται με την ερμηνευτική προσέγγιση του Αβραάμ Ευθυμιάδη των αναλύσεων της Νέας Μεθόδου.
Η πρώτη ημέρα εργασιών του Συνεδρίου έκλεισε στην μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τον χαιρετισμό του Πρυτάνεως του ΕΚΠΑ καθηγητού κ. Μελετίου – Αθανασίου Δημοπούλου, και την κεντρική εισήγηση του κ.Γρηγορίου Θ. Στάθη με θέμα: «Οι τρεις και η Νέα Μέθοδος της Ψαλτικής μας Τέχνης», με την οποία ταξιδεύοντας για άλλη μια φορά ως «ο κυρ Ασπράγγελος», μας μετέφερε νοερά στην αχλή, τους ήχους και τα χρώματα της εποχής της μεταρρύθμισης, αναλύοντας με τρόπο εξόχως περιγραφικό τις συνθήκες τους λόγους και τον τρόπο μετάβασης από την παλαιά, στην νέα εποχή της μουσικής σημειογραφίας.
Η βραδυά έκλεισε μουσικά, με τον Χορό Ψαλτών «Οι Μαϊστορες της Χαλτικής Τέχνης», με χοράρχη τον Αχιλλέα Χαλδαιάκη. Ο Χορός ερμήνευσε τον Χερουβικό Ύμνο σε μέλος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (+ 1841), σε ήχο α΄.
Η δεύτερη ημέρα εργασιών του Συνεδρίου περιελάμβανε τις επιστημονικές ανακοινώσεις των εισηγητών που ήρθαν στην Ελλάδα από το εξωτερικό.
Η πρώτη συνεδρία ξεκίνησε με την εισήγηση της EvgeniaIgnatenko, Δόκτορος Μουσικολογίας , με θέμα «τα έργα του Μανουήλ Χρυσάφη στα Ουκρανικά και Λευκορωσικά μουσικά χειρόγραφα του 16ου και 17ου αιώνα». Η εισηγήτρια ανέλυσε το Κοινωνικό της Κυριακής του Μανουήλ Χρυσάφου σε ήχο α΄, και αναφέρθηκε στις μουσικές σημειογραφικές και ορθογραφικές διαφορές μεταξύ των δύο γλωσσών, στην απουσία μαρτυρικών σημαδιών, καθώς επίσης και στην διαδικασία μεταγραφής τους.
GalinaAlekseeva, Διδάκτορος Μουσικολογίας, Καθηγήτριας του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου Άπω Ανατολής, και Προέδρου του Συμβουλίου Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Βλαδιβοστόκ, με θέμα «Sticherarion style by Gregory Protopsalt and Old Russian Znamensinging in the Theotokion. “World Glory”. The issue of preservation and development of tradition in the Orthodox ecumene. Η εισηγήτρια επεσήμανε την προσθήκη της θέσης Παρακλητικής στην διαδικασία μεταγραφής, και έβαλε τον προβληματισμό του κατά πόσον η θέση αυτή είναι μια «εφεύρεση» Ρώσικης καταγωγής. Έδωσε επίσης ηχητικό ντοκουμέντο από συναυλία Ορθόδοξης Κορεατικής απόδοσης του Θεοτοκίου «Την παγκόσμιον δόξαν», ηχογραφημένη στην Σεούλ.
YuliaArtamonova, ανεξάρτητης επιστήμονος από την Ρωσία η οποία ζεί και εργάζεται στην Σερβία, με θέμα «PodobiafromtheHilandarCollection». Η εισηγήτρια αναφέρθηκε στην Σλαβική και Σλοβενική ψαλτική μουσική παράδοση των αυτόμελων, επίσης έκανε αναλυτική χρονολογική αναφορά στα χειρόγραφα που φυλάσσονται στην Ι. Μ. Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους, παραθέτοντας και φωτογραφικό υλικό.
JaakkoOlkinuora, Λέκτορος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αν. Φιλανδίας, με θέμα «Η αποδοχή της Βυζαντινής μουσικής από τους Εκκλησιαζόμενους της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Φιλανδίας από το 1950 μέχρι σήμερα», ο οποίος έκανε την εισήγησή του σε άπταιστα Ελληνικά τα οποία κατέχει λόγω των σπουδών του στην Ελλάδα. Αναφέρθηκε στην διαδικασία εξοικείωσης των εκκλησιαζόμενων με το Βυζαντινό μέλος στην λατρευτική διαδικασία, παρά τις φυσικές μουσικές Δυτικές επιρροές.
AsenAtanasov, Ερευνητού Μουσικολόγου της Ακαδημίας Μουσικών σπουδών της Βουλγαρίας, με θέμα «TheNewMethodofByzantineanalyticalnotationinBulgariaduring 19thand 20thcenturies”. Ο εισηγητής έδωσε με μια αναλυτική Ιστορική και χρονολογική αναδρομή, συνοδευόμενη από οπτικοακουστικό υλικό την διαδικασία εξέλιξης της αναλυτικής Νέας Μεθόδου Βυζαντινής Σημειογραφίας, στην Ορθόδοξη λατρευτική μουσική της Βουλγαρίας.
IvanDimitrov, Ομότιμου Καθηγητού του ΕΚΠΑ, και Επίτιμου Καθηγητού του Πανεπιστημίου στης Σόφιας, με θέμα «Κωδικοποίηση των μουσικών χειρογράφων στο μοναστήρι της Ρίλας». Αναφερόμενος στην Εκκλησιαστική μουσική στην Βουλγαρία ο εισηγητής τόνισε την προσπάθεια ισορρόπησης μεταξύ των δύο παραδόσεων, της Ελληνικής και Σλαβικής, και την επικράτηση κυρίως της Ελληνικής παράδοσης ως προς το τυπικό, την ενδυμασία του κλήρου καθώς και την Βυζαντινή μουσική, (Ελληνική όπως την ονομάζουν στην Βουλγαρία). Έκανε εκτενή αναφορά στις επιρροές του Ρωσικού στυλ πολυφωνικής μουσικής στην διάρκεια του 19ου αιώνα, και την συνύπαρξη των δύο σε πολλές περιοχές, όπου Εσπερινός και Όρθος τελούνται σε Βυζαντινή μουσική ενώ η Θεία Λειτουργία σε Ρώσικη πολυφωνική μουσική. Αναφέρθηκε επίσης στα τρία είδη χειρογράφων που υπάρχουν στην Ι. Μ. της Ρίλας, τα Σλαβονικά, τα Δίγλωσσα και τα Ελληνικά.
AndreyKasabov, με θέμα, «Μελοποίηση κατά την Νέα Μέθοδο στην Βουλγαρία – ο Ιερομόναχος Νεόφυτος Ριλιώτης». Η μελοποίηση κατά την Νέα Μέθοδο άρχισε στο Μοναστήρι της Ρίλα γύρω στα 1830 περίπου, γίνεται εκτενής βιογραφική αναφορά στον μακρό και πολυκύμαντο βίο του μοναχού Νεόφυτου της ιστορικής Ι. Μ. Ρίλας στη Βουλγαρία, στην εκτενή και εις βάθος Ελληνική του παιδεία, στην παρουσία του ως καθηγητού στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στην αναγνώριση του από το Πατριαρχείο, και στο πλούσιο συγγραφικό μεταφραστικό και διδακτικό του έργο.
Dimitri Kumbaroski ,Βυζαντινομουσικολόγου, μεθέμα, «Byzantine chant in Struga region during the period of acceptance of the New Method (1814 – 1853)”. (*)
Gordana Blagojevic, διδάκτοροςΕθνολογίαςκαιΑνθρωπολογίας, υποψήφιαςδιδάκτοροςΜουσικολογίας,εκπροσώπουτηςΣερβικήςΑκαδημίαςΕπιστημώνκαιΤεχνώνμεθέμα, «The New Method of Byzantine musical notation in the chanting practice of Serbian Orthodox Church from the late 20th century to the present in the light of cognitive anthropology”. Η εισηγήτρια μίλησε για την ανθρωπολογία της Νέας Μεθόδου και τους κοινωνικο – ιστορικούς παράγοντες που οδήγησαν στην δημιουργία και καθιέρωσή της, αναφερόμενη στην Σερβική Επανάσταση του 1814 κατά των Οθωμανών, καθώς επίσης και σε αυτήν που οδήγησε στην αυτονόμηση του Σερβικού πριγκιπάτου το 1815. Οι Ρώσικες επιρροές οδήγησαν κατά την εισηγήτρια στην αποδυνάμωση της σχέσης της Σέρβικης εκκλησίας με την Βυζαντινή μουσική παράδοση και ως εκ τούτου στην δυσκολία κατανόησης της Νέας Μεθόδου. Αναφέρθηκε επίσης εκτενώς στον ιδρυτή της σύγχρονης σχολής Ψαλτικής για την μελέτη και έρευνα της Βυζαντινής μουσικής συνθέτη Jovanovic και την σπουδαιότητά της, καθώς εκεί μαθητεύουν φοιτητές όλων των επιστημών χωρίς μουσική προπαιδεία.
Κωστή Δρυγιαννάκη, Συνθέτη, μελετητή, με θέμα, «Η Ψαλτική στο κατώφλι της νεωτερικότητας: Σκέψεις για το πλαίσιο της Μεταρρύθμισης του 1814». Ο εισηγητής αναφέρθηκε σε ανθρωπολογικές και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που ακολούθησαν την εποχή της μεταρρύθμισης, ασχολήθηκε με το όρο «νεωτερικότητα» ως έκφραση – απόδοση της λέξης «modernity» και αναφερόμενος στην μεταρρύθμιση εξετάζοντάς την με άλλη ματιά, αυτήν του ανθρωπολόγου, επεσήμανε ότι αλλάζει μεταξύ άλλων και ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του.
Ναυσικάς Τσιμά, Διδάκτορος ΤΜΣ του ΕΚΠΑ , με θέμα « Κληροδοτήματα της Ψαλτικής Τέχνης στο όραμα για την δημιουργία εθνικού πολιτισμού κατά την διάρκεια της Καποδιστριακής περιόδου». Κάνοντας παρουσίαση και ανάλυση του βιβλίου «Συνοπτική γραμματική είτε στοιχειώδεις αρχαί της Μουσικής μετά προσαρμογής εις τήν κιθάραν, Αίγινα, ‘Εθνική Τυπογραφία, 1830. » υπό Ν. Φλογαϊτου, το παραλληλίζει με το βιβλίο του Χρυσάνθου, με την έννοια ότι και αυτό λειτουργεί ως γραμματική της μουσικής, και επισημαίνει επίσης την προσπάθεια για την ονομασία των φθόγγων της Βυζαντινής σημειογραφίας σύμφωνα με το Ελληνικό Αλφάβητο.
Πέτρου Παπαεμμανουήλ, Πρωτοψάλτου, Καθηγητού Βυζαντινής και παραδοσιακής Μουσικής με θέμα «Η συμβολή της Νέας Μεθόδου στην καταγραφή δημοτικών τραγουδιών και οι πρώτες έντυπες εκδόσεις τους σε συλλογές του 19ου αιώνα». Ο εισηγητής αναφέρθηκε στην ανάγκη απλοποίησης της σημειογραφίας, ως απότοκο της ανάγκης συντόμευσης των ιερών ακολουθιών και συνεπώς την δημιουργία νέων, στην εποχή του Νεοελληνικού διαφωτισμού και των παραμονών της Ελληνικής Επανάστασης, κάνοντας εδώ σχετική μνεία του βιβλίου παρά Γρηγ. Στάθη «Ερωταποκρίσεις και ακριβολογήματα της Ψαλτικής Τέχνης». Κατόπιν έδωσε εκτενή κατάλογο, κάνοντας παράλληλα εκτενή αναφορά σε κάθε μία από αυτές, των πρώτων εκδόσεων Ελληνικών Δημοτικών τραγουδιών ως ποιητικών συλλογών αρχικώς, όπως αυτής του Fauriel (1843 Πετρούπολη), του Αμάραντου, της Πανδώρας (Τερτσέτης), του Χασιώτη κ.ά., ενώ κλείνοντας την εισήγησή του επεσήμανε ότι η Νέα Μέθοδος συνέβαλε καθοριστικά στην καταγραφή των Ελληνικών Δημοτικών τραγουδιών.
Κωνσταντίνου Σαΐτη, Υποψήφιου Διδάκτορος Θεολογίας, με ειδίκευση στην Βυζαντινή Μουσικολογία, επιστημονικού συνεργάτη του Τομέα Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, και Λαμπαδαρίου του Ι. Ν. Αγ. Αχιλλείου Λαρίσης, με θέμα «Το Λέσβιο σύστημα και η Νέα Μέθοδος». Ο εισηγητής δίνει εδώ μια ενδελεχή εξήγηση του Λεσβίου συστήματος Βυζαντινής σημειογραφίας, το παραλληλίζει με την επικρατήσασα τελικά γραφή που σήμερα γνωρίζουμε και εξηγεί ορθογραφικές και ερμηνευτικές θέσεις και διαφορές των δύο μεθόδων γραφής χρησιμοποιώντας πλούσιο οπτικό υλικό.
Κωνσταντίνου Κατσίκη, Διδάκτορος Βυζαντινής Αρχαιολογίας, με θέμα «Συμπλήρωση – διόρθωση της γραφής της Νέας Μεθόδου. Αναγκαία ή όχι; Η περίπτωση της «ιδίας γραφής» του Άγγελου Βουδούρη. Γίνεται κατ΄ αρχήν βιογραφική αναφορά στον Άγγελο Βουδούρη, Άρχοντα Δομέστικο της ΜΧΕ, καθώς επίσης και στο πλούσιο συγγραφικό, καταγραφικό, μουσικοκριτικό, και εκδοτικό του έργο. Οι προβληματισμοί του Άγγελου Βουδούρη ως προς τις συνέπειες της Νέας Μεθόδου όπως η φθίνουσα πορεία της εμμελούς απαγγελίας, οι διαφορές και αλλοιώσεις της γραφής του εξηγημένου μέλους στις διάφορες εκδόσεις και η αγωνία του για το παραδοσιακό (Πατριαρχικό) μέλος. Στην προσπάθειά του για καταγραφή του κλασσικού μέλους μεταχειρίζεται μια γραφή συνδυαστική του Πέτρου Πελοποννησίου και της αναλυτικής γραφής της Νέας Μεθόδου.
Κωνσταντίνου Σιάχου, Ιστορικού, μεταπτυχιακού φοιτητή ΕΚΠΑ, με θέμα, «Χειρόγραφοι Κώδικες της Νέας Μεθόδου στην Μεσσηνία». Ο εισηγητής κάνει μια πρώτη λεπτομερή παρουσίαση και καταγραφή των μουσικών χειρογράφων που εντοπίζονται αφ΄ ενός στο επισκοπείο της Μητροπόλεως Μεσσηνίας και αφ΄ ετέρου στην Ι.Μ.Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βουλκάνου Μεσσηνίας. Αναφέρει την Ανθολογία Παπαδικής του επισκοπείου την οποία και περιγράφει, την Παπαδική του 1817 της Ι.Μ.Βουλκάνου η οποία σχετίζεται με τον Γρηγόριο Πρωτοψάλτη, το Αναστασιματάριο του 1848 του Πέτρου Βυζαντίου, καθώς επίσης και μια συλλογή Χερουβικών και Κοινωνικών της Μονής.
Η δεύτερη μέρα εργασιών του Συνεδρίου έκλεισε στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής της οδού Ακαδημίας, με Ψαλτική εκδήλωση στην οποία συμμετείχαν: Ο Χορός Ψαλτών του Συλλόγου Ιεροψαλτών Κορίνθου «Κυριακός ο υμνογράφος», με χοράρχη τον Αναστάσιο Γκιούλη. Η χορωδία της Σχολής Εκκλησιαστικής Μουσικής της Αρχιεπισκοπής της Μπάτσκας «Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός», με χοράρχη τον ιεροδ. Ιερόθεο.
Οι εργασίες της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκαν στην κατάμεστη επίσης αίθουσα του κτιρίου «Κωστής Παλαμάς», και περιελάμβανε τις επιστημονικές ανακοινώσεις των:
Γεωργίου Σμάνη, Διδάκτορος Μουσικολογίας, με θέμα «Η εξωτερική μουσική στο έργο των τριών διδασκάλων της Νέας Μεθόδου». (*)
Δημοσθένους Φιστουρή, Διδάκτορος Μουσικολογίας του ΕΚΠΑ, με θέμα «ThediverseversionsofOttomansongs:IssuesofcomparisonbetweentheturkishmusicstaffnotationandthePost – Byzantinemusicnotationsources». Αναφέρεται στην παρούσα εισήγηση υλικό από τον 5ο ακόμη αιώνα, το οποίο χωρίζεται σε τρείς κατηγορίες: Θεωρητικές πραγματείες, Μελοποιητικοί κώδικες, και καταγραφικές μελέτες. Στους μελοποιητικούς κώδικες αναφέρονται τα ονόματα των Αγγελή, Χανεδέ, Π. Πελοποννησίου, Γρ. Πρωτοψάλτου, Γεωργάκη Χανεδέ κ.ά., ενώ στις καταγραφικές μελέτες οι συλλογές Ευτέρπη, Πανδώρα, Αρμονία, Μουσικόν Απάνθισμα, Ασίας Λύρα. Σχεδόν όλες οι παραπάνω συλλογές προηγούνται των Τουρκικών, υπάρχουν στις Ελληνικές τραγούδια που απουσιάζουν από τις Τουρκικές και αντιθέτως. Πεποίθηση του εισηγητή είναι ότι πρέπει να γίνει μια νέα ολοκληρωμένη πλέον καταλογογράφηση προς χάριν της επιστήμης, της τέχνης και της φιλίας μεταξύ των δύο λαών.
Παντελεήμονος Ζαφείρη, Εθνομουσικολόγου. «Η επιτροπή των τριών διδασκάλων και η Τουρκική Μουσική». (*)
Σεβαστής Μαζέρα, Μουσικολόγου, πιανίστας, Διδάκτορος Βυζαντινής Μουσικολογίας, με θέμα «Μανουήλ Βλατή, Λόγοι παρακλητικοί εις την υπεραγία Θεοτόκο, σε εξήγηση Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, κατά προσαρμογή, 200 χρόνια μετά». Μετά από λεπτομερή περιγραφική αναφορά στην περίοδο 1261 – 1453, ως μίας εποχής γενικότερης άνθισης των εκκλησιαστικών τεχνών, καθώς και της ανάπτυξης του καλοφωνικού μέλους στην Ψαλτική τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στην Θεσσαλονίκη. Μέσω της επώνυμης μελοποιίας μουσικών έργων που ανέδειξε μελοποιούς, έργα των οποίων περιελήφθησαν στον περίφημο Κώδικα ΕΒΕ 2458 του 1336, κώδικα στον οποίο καταγράφεται και το σπουδαίο έργο «Μέγα ίσον», παρά κυρ Ιωάννου του Κουκουζέλη και Μαΐστορος. Το έργο αυτό επέλεξε ο Μανουήλ Βλατής, ιδρυτής μαζί με τον αδελφό του της Ι. Μ. Βλατάδων, για να δώσει «μελωδική πνοή» όπως χαρακτηριστικά λέει η εισηγήτρια, στο ποίημά του με λόγους Παρακλητικούς προς την Θεοτόκο, που τιτλοφορείται «Μόνη Παρθένε και Μήτηρ». Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή του έργου και αντιπαραβολή με το μουσικό κείμενο.
Κωνσταντίνου Λανάρα, Μουσικοδιδασκάλου, με θέμα «Το Μέγα Ίσον του Ιωάννου Κουκουζέλη στη Νέα Μέθοδο». Αναφορά στο «Μέγα Ίσον» και από την συγκεκριμένη εισήγηση, από άλλη ωστόσο σκοπιά. Επισημαίνεται από τον εισηγητή ότι αν και το έργο δεν έχει λειτουργικό και χρηστικό ρόλο, είναι μια εμμελής απαρρίθμηση των σημαδίων και των Θέσεων της Βυζαντινής μουσικής γλώσσας, ενώ αναφέρεται ο χαρακτηρισμός του από τον Κωνσταντίνο Ψάχο ως μία πλήρης μουσική προπαιδεία. Ακολουθεί εκτενής συγκριτική περιγραφή με πλούσιο οπτικό υλικό των αντίστοιχων χειρογράφων κωδίκων, της γραφής των Ιωάννου Κουκουζέλους και Ματθαίου του Βατοπαιδινού.
Αχιλλέως Χαλδαιάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή ΤΜΣ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα «Νεομεθοδικές συνθετικές πρακτικές: ιδέα, διαμόρφωση και επέκεινα προοπτικές». Η εισήγηση αρχίζει με την απόπειρα ερμηνείας του όρου «Νεομεθοδικός», ως ο σχετικός με την νέα μέθοδο, ο συμβατός με την ιδέα της και ο συνεπής με τους θεωρητικούς όρους και κανόνες της. Ως εκ τούτου οι εξεταζόμενες «Νεομεθοδικές» συνθετικές πρακτικές αναφέρονται σε τεχνικές μελοποιίας βάσει της νέας μεθόδου και της από αυτήν προερχόμενης φιλοσοφίας. Αποφεύγοντας την γενίκευση ο εισηγητής παρατηρεί σε ικανό αριθμό αυτών, αξιοσημείωτη διαφοροποίηση, πράγμα που κατά τον ίδιο οφείλεται στην ίδια την φύση της αναλυτικής σημειογραφίας αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου στην ιστορική συγκυρία η οποία διέπεται όπως ο ίδιος λέει, από τάσεις νεωτεριστικές και διαφωτιστικές. Ως αντικείμενο μελέτης τους θέματος χρησιμοποιεί μια Δοξολογία, σύνθεση Αναστασίου του ταπεινού του Υδραίου σε ήχο πλ. δ’ χρωματικό, η οποία παραδίδεται σε σπάραγμα χειρόγραφης ανθολογίας, και η οποία θησαυρίζεται διττώς: κατά την πρωτότυπή της μορφή, και κατά μεταγενέστερη διορθωμένη μορφή, κατόπιν επιθεώρησης υπό του διδασκάλου Χουρμουζίου του Χαρτοφύλακος. Η παρουσίαση γίνεται με την συμμετοχή του χορού ψαλτών «οι Μαΐστορες της Ψαλτικής Τέχνης, και του οργανικού συνόλου «Τερπνόν» και των Τούρκων καλλιτεχνών , NerminKaygusul(κεμεντζές) καθηγήτριας της Σχολής καλών τεχνών του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως και EsraBerkman (κανονάκι), καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Yildiz.
Βασιλείου Σαλτερή, Υποψ. Διδάκτορος Βυζαντινής Μουσικολογίας ΕΚΠΑ, με θέμα «εκ του «παλαιού στιχηραρίου» εις την «νέαν μέθοδον». Ο εισηγητής επισημαίνει στην αρχή της ανακοίνωσής του ότι η εξέλιξη του στιχηραρίου ακολουθεί την εξέλιξη της σημειογραφίας, και ότι ήδη από τον 14ο αιώνα παραδίδονται εξηγηματικές απόπειρες και μελέτες που αφορούν στην εκμάθηση της Βυζαντινής μουσικής. Ανεφέρεται επίσης στο αρχείο του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, όπου περιέχονται όλα όσα θεωρούνται απαραίτητα στην εκμάθηση της Βυζαντινής μουσικής και κρίνει απαραίτητη την εργασία της καταλογογράφησης.
Ιωάννη Λιάκου, Διδάκτορος Μουσικολογίας, Επίκουρου καθηγητού της ΑΕΑ «Βελλάς» Ιωαννίνων, με θέμα «Το στιχηρό του Γερμανού Νέων Πατρών, Έχει μεν η θειοτάτη σου ψυχή …, και οι εξηγήσεις του Θεοφάνη Παντοκρατορινού και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος». Γίνεται αρχικώς μια ιστορική αναδρομή των μελοποιήσεων του Παλαιού Στιχηραρίου, η πρώτη από τις οποίες καταγράφεται τον 12ο αιώνα, κατόπιν και άλλες κατά την περίοδο της καλοφωνίας 13ο και 14ο αιώνα, σημαντικό σταθμό για την Βυζαντινή μελοποιία, το εν λόγω στιχηρό μας παραδίδεται επίσης τονισμένο από τον Φωκά Μητροπολίτη Φιλαδελφίας, καθώς και από τον Ιωάννη Παπαδόπουλο τον Κουκουζέλη, ο οποίος καλωπίζει το στιχηρό μελοποιώντας ξεχωριστά το 2ο και 3ο μέρος του, αλλά και το 4ο, γνωστό ως «φρούρησον Πανένδοξε», το οποίο ενίοτε σημειώνεται ως «έτερον στιχηρόν». Το στιχηράριο του Γερμανού Νέων Πατρών τονισμένο με καινοφανή καλλωπισμό τον 17ο αιώνα, είναι ο μουσικός κώδικας ο οποίος για αρκετά χρόνια μετά θα καλύπτει τις ανάγκες του αναλογίου στην Θεία λατρεία, και η ευρεία χρήση του, είχε ως αποτέλεσμα να είναι ένας από τους κώδικες εκείνους με τους οποίους ασχολήθηκαν οι εξηγητές της νέας μεθόδου, μαζί με τους τρείς διδασκάλους. Ο πιο γνωστός από αυτούς φέρεται να είναι ο Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Ο κώδικας εξηγήθηκε επίσης από τους Αγιορείτες εξηγητές Νικόλαο Δοχειαρίτη, Ιωάσαφ τον Διονυσιάτη, Ματθαίο τον Βατοπαιδινό και Θεοφάνη τον Παντοκρατορινό. Ακολούθησε συγκριτική παρουσίαση των εξηγήσεων του Θεοφάνη και Χουρμουζίου, με επισημάνσεις των διαφορών και των κοινων μεταξύ τους στοιχείων.
Ιωάννου Αρβανίτη, Διδάκτορος Μουσικολογίας, με θέμα «Σύνθεση, γραφή και εξήγηση στο αργό Δοξαστάριο του Ιακώβου Πρωτοψάλτου». (*)
Βασιλείου Βασιλείου, Διδάκτορος Βυζ. Μουσικολογίας, με θέμα «Προδρομικά μέλη του νέου αργού Αναστασιματαρίου, εξηγητική προσέγγιση στη Νέα Μέθοδο». (*)
Μιχαήλ Στρουμπάκη, Επίκουρου Καθηγητή της ΑΕΑ Κρήτης, με θέμα «Εξήγηση και νεότερες ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Η περίπτωση του Θεοτόκε Παρθένε Πέτρου Μπερεκέτη». Αντικείμενο μελέτης της συγκεκριμένης ανακοίνωσης το ανωτέρω μέλος, «μέλος γνωστό αλλά και ταλαιπωρημένο» όπως το χαρακτηρίζει ο εισηγητής, καθώς ανήκει στα μέλη εκείνα «άτινα μόνον εν ταις αγρυπνίαις» ψάλλονται. Γίνεται εκτενής και εμπεριστατωμένη σύγκριση των γραπτών μαρτυριών με την προφορική παράδοση, καθώς επίσης και ενδελεχής σύγκριση θέσεων τριών συγκεκριμένων εξηγήσεων: των Νικολάου Δοχειαρίτου, Χουρμουζίου του Χαρτοφύλακος και Γρηγορίου του Πρωτοψάλτου. Συπερασματικά δίνονται σχόλια του εισηγητή επί εξηγητικού, ερμηνευτικού και σημειογραφικού πεδίου.
Αντωνίου Αετόπουλου, Πρωτοψάλτου, Καθηγητού Βυζαντινής Μουσικής με θέμα «Η επίδραση της μουσικής μεταρρύθμισης των τριών διδασκάλων στην διαμόρφωση του ρεπερτορίου: Η περίπτωση του Αναστασίου Ραψανιώτου». Γίνεται από τον εισηγητή εκτενής ιστορική – βιογραφική αναφορά στον Αναστάσιο Ραψανιώτη, με κριτικά σχόλια για την επίδραση της μεταρρύθμισης των τριών διδασκάλων, την εποχή κατά την οποία ο Ρψανιώτης δημιουργεί το μεγάλο σε όγκο μελοποιητικό του έργο. Από αυτό ξεχωρίζουν ενδεικτικά περί τα 45 Κοινωνικά και πλήθος Δοξολογιών σε όλους τους ήχους, έργα που έχουν καταλογογραφηθεί από ερευνητές όπως ο κ. Γρηγ. Στάθης. Επισημαίνεται επίσης ότι 2 από τα έργα του μετεγράφησαν στην Σλαβονική με την Νέα Μέθοδο Αναλυτικής Σημειογραφίας.
CostinMoisil, UniversityofMusic, Bucharest, PeasantMuseum, με θέμα «Η σύγχιση των τριών Γρηγορίων». Η συγκεκριμένη ανακοίνωση ασχολείται με το αμφιλεγόμενο ζήτημα των τριών Γρηγορίων, αναφέρονται δε εδώ τα εξής ονόματα:
Γρηγόριος (Βυζάντιος) Μωραΐτης ο Πρωτοψάλτης, ο οποίος εκοιμήθη το 1842 στο Ιάσιο σε ηλικία 62 ετών, Γρηγόριος Βυζάντιος, κατά πολλούς το αυτό πρόσωπο με τον προαναφερθέντα, Γρηγόριος Λευίτης ο μεταρρυθμιστής, και τέλος Γρηγόριος ο Χίος. Ο εισηγητής με παραμέτρους τους κώδικες, το έργο, τις μαρτυρίες και τα στοιχεία που προέρχονται από αλληλογραφία κλπ, δίνει φώς στο ζήτημα ταυτότητος των τριών Γρηγορίων.
Αντωνίου Μιχελουδάκη, με θέμα «Η αναλυτική καταγραφή κλασικών μελών στην Κρήτη του 19ου αιώνα. Το Παράδειγμα του Παύλου Βλαστού». Λεπτομερής ιστορική-βιογραφική αναφορά στον Παύλο Βλαστό, ο οποίος αφού διδάχθηκε τη Βυζαντινή μουσική στο Ρέθυμνο από τον Κων/νο Ψαρουδάκη, και συνδυάζοντας την επιτόπια έρευνα με την μελέτη παλαιότερων ή και σύγχρονων γραπτών πηγών συγκέντρωσε πλήθος πληροφοριών, υλικό το οποίο αποθησαυρίστηκε σε ένα αρχείο 94 χειρόγραφων τόμων, έργο το οποίο συμπληρώνεται από μουσική και ποιήματα λόγιας παράδοσης, εκκλησιαστικά μέλη, σχολικά άσματα καθώς επίσης και δικά του στιχουργήματα.
Κατόπιν τούτων ο καθηγητής Γρηγόριος Στάθης αφού ευχαρίστησε όσους εργάσθηκαν για την οργάνωση και διεκπεραίωσή του Συνεδρίου, τους εισηγητές, τις πρυτανικές αρχές, τις χορωδίες που κόσμησαν το Συνέδριο με τις ψαλμωδίες τους καθώς επίσης και όσους φιλόμουσους το παρακολούθησαν, κήρυξε το πέρας των εργασιών του 6ου Διεθνούς Μουσικολογικού και Ψαλτικού Συνεδρίου, και ανακοίνωσε το θέμα του προσεχούς, του 7ου δηλαδή Συνεδρίου, το οποίο θα είναι «Μορφολογία και Αισθητική της Ψαλτικής Τέχνης».
Η τρίτη και τελευταία ημέρα εργασιών έκλεισε μουσικά με την συμμετοχή των δύο χορών ψαλτών, που τίμησαν και λάμπρυναν με την συμμετοχή τους το Συνέδριο και ήταν: Ο Χορός Ψαλτών «Οι Δομέστικοι της Δράμας» με χοράρχη τονΓρηγόριο Παπαεμμανουήλ. Ο Χορός Ψαλτών «Οι Φιλαθωνίται», με χοράρχη τον Δημήτριο Μανούση.
Ζωή Ναούμ – Βόλος, 2 Δεκεμβρίου 2015.
1]Για την εν λόγω εισήγηση και για όσες επόμενες επισημαίνονται με αστερίσκο, δεν κατέστη δυνατό, να κρατηθούν σημειώσεις, ως εκ τούτου ο αναγνώστης παραπέμπεται στα προς έκδοση πρακτικά του Συνεδρίου.