Συντάκτης: Alexandros Iatridis

Συνέδριο Μουσικολογικὲς Διαλέξεις

Θεματική    «Α΄ Κύκλος Μουσικολογικῶν Διαλέξεων – Μάρτιος / Ἀπρίλιος 2011»

Διοργάνωση    Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης», Γραφεῖο Πολιτιστικῶν Θεμάτων Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης Ν. Μαγνησίας

Τόπος, Χρόνος   Βόλος, 20 καὶ 27/03/2011 (Πολυχῶρος Τέχνης Ὠδείου Γ. Φουντούλη, Βόλος)

Εἰσήγηση Α΄    «Ἡ Χειρόγραφη Παράδοση τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Εἴδη καὶ περιεχόμενο τῶν Βυζαντινῶν καὶ Μεταβυζαντινῶν Μουσικῶν Κωδίκων»

Πε­ρί­λη­ψη    Ἡ Διάλεξη ἀποσκοποῦσε στὴν παρουσίαση τῆς διαμορφώσεως, ἐξελίξεως καὶ χρηστικότη-τος τῶν Βυζαντινῶν – Μεταβυζαντινῶν χειρογράφων πηγῶν Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς μὲ ἔμφαση στὸ περιεχόμενό τους. Εἰδικὴ μνεία ἔγινε στὶς μουσικὲς πηγές, ποὺ διασώζονται σήμερα σὲ δημόσιες, ἐκκλησιαστικὲς καὶ ἰδιωτικὲς συλλογὲς στὴν Μαγνησία.

Εἰσήγηση Β΄    «Γένεση καὶ ἐξέλιξη τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς Σημειογραφίας»

Πε­ρί­λη­ψη    Διάλεξη μὲ παράλληλη προβολὴ εἰκόνων καὶ φωτογραφιῶν πλήθους Βυζαντινῶν καὶ Μετα- βυζαντινῶν χειρογράφων πηγῶν Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, διὰ τῶν ὁποίων παρακολουθεῖ-ται ἡ γένεση καὶ ἐξέλιξη τῆς μουσικῆς σημειογραφίας τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης καὶ τὸ πέρασμα αὐτῆς -μέσω ποικίλων ἐξηγητικῶν καὶ ἐξηγηματικῶν φάσεων- στὴ Νέα Μέθοδο Ἀναλυτικῆς Σημειογραφίας (1814). Ἔγινε ἰδαιτέρα προσπάθεια νὰ φανοῦν τὰ θετικὰ καὶ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῶν δύο γραφικῶν συστημάτων (παλαιοῦ καὶ νέου), ἐνῶ ζωηρὸ καὶ ἐποικοδομητικὸ διάλογο μεταξὺ τῶν ἀκροατῶν καὶ τοῦ ὁμιλητοῦ προκάλεσαν οἱ προβληματισμοὶ γιὰ τὶς δυνατότητες τῆς ἐν χρήσει σήμερα Παρασημαντικῆς στὴν καταγραφὴ τῶν ἐκφραστικῶν μέσων τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης, ἀλλὰ καὶ τὶς «κερκόπορτες», τὶς ὁποῖες ἡ τελευταία ἀφήνει ἀνοικτές, ἐπιτρέποντας τὴν εἴσοδο ἐξωτερικῶν – κοσμικῶν μελικῶν σχημάτων στὸ σῶμα τῆς παραδοθείσης Βυζαντινῆς μελοποιίας τῶν «θέσεων».

Ἐκδόθηκε    Οἱ ἐργασίες ἐκδόθηκαν στὸν Τόμο: Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης», Α΄ Κύκλος Μουσικολογικῶν Διαλέξεων, Μάρτιος – Ἀπρίλιος 2011. Πρακτικά, ἐκδόσεις «ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ», Βόλος 2011, μὲ τίτλους:

i. «Τὰ Εἴδη τῶν Χειρογράφων Κωδίκων Βυζαντινῆς Μουσικῆς – Μικρὰ Συμβολὴ στὴν Μουσικὴ Κωδικολογία» (σελ. 59 – 68),

ii.       «ΤΡΙΛΟΓΙΑ: – Α. Χαρακτηριστικὰ τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης κατὰ τὴν Βυζαντινὴ καὶ Μεταβυζαντινὴ Περίοδο  – Β. Νέες τάσεις στὴν Σημειογραφία καὶ τὸ Μέλος τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης κατὰ τὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα  – Γ. Οἱ ἀπὸ τὸν ΙΗ΄ – ΙΘ΄ αἰῶνα ἀλλοιώσεις τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς καὶ οἱ ἐπιπτώσεις τους στὴν Θεία Λατρεία – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Περίοδοι Ἐξελίξεως τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης καὶ οἱ κατὰ περιόδους ἀκμάσαντες Μελουργοὶ καὶ Διδάσκαλοι, ποὺ τὴν διαμόρφωσαν.» (σελ. 69 – 109).

Συνέδριο Δ΄ Δι­ε­θνὲς Συ­νέ­δρι­ο Μου­σι­κο­λο­γι­κὸ καὶ Ψαλ­τι­κό          Θεματική    «Θεωρία καὶ Πράξη τῆς Ψαλ­τι­κῆς Τέχνης – “Τὰ Γένη τῆς (Ἑλληνικῆς) Βυζαντινῆς Ρυθμοποιίας” καὶ τρέχοντα “Ψαλτικὰ Θέματα”»

Διοργάνωση    Ἱ­ε­ρὰ Σύ­νο­δος τῆς Ἐκ­κ­λη­σί­ας τῆς Ἑλ­λά­δος – Ἵ­δρυ­μα Βυ­ζα­ντι­νῆς Μου­σι­κο­λο­γί­ας – Ὁμοσπονδία Συλλόγων Ἱεροψαλτῶν Ἑλλάδος (Ὁμ.Σ.Ἱ.Ἑ.) – Πανελ-λήνιος Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν «Ρωμανὸς ὁ Μελωδὸς καὶ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός», μὲ τὴν ὁργανωτικὴ συμπαράσταση τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης καὶ Μουσικῆς, ὑπὸ τὴν εὐλογία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρ-χιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, κ. Ἱερωνύμου

Τόπος, Χρόνος   Ἀ­θῆ­ναι, 08-11/12/2009 (Φιλολογικὸς Σύλλογος «Παρνασσός»)

Ἀ­να­κοί­νω­ση    «Ἡ Ρυθμικὴ Ἀνάλυση τῶν μελῶν ὡς μέσο διδασκαλίας τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης – Συμβολὴ στὴν Ἀνάλυση τοῦ Βυζαντινοῦ Μέλους»

Πε­ρί­λη­ψη    Δύο ἀπὸ τὰ μεγάλα ζητήματα τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης, τὰ ὁποῖα παραμένουν ἀνέγγιχτα ἀπὸ ἐπιστημονικῆς σκοπιᾶς, εἶναι αὐτὰ τῆς Ἀναλύσεως τοῦ Βυζαντινοῦ καὶ Μεταβυζαντινοῦ μελους καὶ τῆς Διδακτικῆς τῆς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς, δεδομένου ὅτι ἀπουσιάζουν ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὰ Πανεπιστήμιά μας οἱ εἰδικοὶ αὐτοὶ τομεῖς (ὅπως, ἄλλωστε, καὶ τῆς Παιδαγωγικῆς). Πολὺ περισσότερο, ὅποια βήματα κι ἂν ἔχουν πραγματοποιηθεῖ ὡς τώρα πρὸς τὶς κατευθύν-σεις αὐτές, δὲ φθάνουν στοὺς φορεῖς καὶ στοὺς χώρους διδασκαλίας, τὰ δὲ πορίσματά τους παραμένουν ἄγνωστα στοὺς διδασκάλους Ἐκκλησιαστικῆς καὶ Παραδοσιακῆς Μουσικῆς καὶ σὲ ὅσους καταρτίζουν τὰ σχετικὰ Προγράμματα Σπουδῶν. Ὡς γνωστόν, οἱ διδάσκοντες τὸ ἀντικείμενο στὶς Σχολὲς Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ τὰ Ὠδεῖα διδάσκουν αὐτοσχεδιάζοντας (πότε ἀποτελεσματικά, πότε ὄχι), μιμούμενοι, κυρίως, τοὺς δικούς τους διδασκάλους. Ὅμως, ἡ ἐφαρμογὴ τῶν πορισμάτων τῆς Ἀναλύσεως καὶ τῆς Διδακτικῆς τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης στὴν πράξη εἶναι δυνατὸ νὰ ὁδηγήσει στὴν ἐπινόηση καὶ ἐφαρμογὴ συγχρόνων μεθόδων διδασκαλίας, θεμελιωμένων μὲν στὴν παλαιὰ παράδοση, ἀποτελεσματικότερων δὲ στὴν προσέγγιση ἢ στὴν ταχύτερη καὶ ἀρτιώτερη κατάρτιση τῶν διδασκομένων. Ἕνα θεμελιῶδες χαρακτηριστικό τοῦ Βυζαντινοῦ Μέλους, τοῦ ὁποίου θεωρεῖται ἀπαραίτητη ἡ μορφο-λογικὴ ἐξέταση εἶναι τὸ ζήτημα τοῦ Τονικοῦ Ρυθμοῦ, τὸ «κατὰ «Πόδας» ψάλλειν». Στὸ ἐν λόγῳ Συνέδριο κατετέθησαν τὰ πορίσματα ὁρισμένων πειραματικῶν μελετῶν καὶ παρατηρή-σεων, σχετικὰ μὲ τὴν χρησιμότητα τῆς Ρυθμικῆς Ἀναλύσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν μελῶν στὴ διδακτικὴ πράξη.

Ἐκδόθηκε    Ἡ ἐργασία ἐκδόθηκε στὰ Πρακτικὰ τοῦ Συ­νεδρίου, ἔκδοση τοῦ Ἱδρύματος Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τῆς Ἱ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 2015, σελ. 317- 330.

Tὸ pdf τῆς ανακοινώσεως μπορεῖτε να βρεῖτε καὶ νὰ κατεβάσετε ἀπὸ ΕΔΩ.

          Συνέδριο   2o Παγκόσμιο Συνέδριο

          Θεματική    «Βυζαντινὸς Μουσικὸς Πολιτισμός»

       Διοργάνωση    American Society of Byzantine Music and Hymnography (A.S.B.M.H.) τοῦ Προγράμματος Βυζαντινῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Pittsburgh, Ἡ. Π.Ἀ. – Εὐρωπαϊκὸ Κέντρο Τέχνης (EU.AR.CE.)

   Τόπος, Χρόνος   Παιανία Ἀττικῆς, 10-14/06/2009 (Music Centre Φίλιππος Νάκας)

       Ἀ­να­κοί­νω­ση    «Ἡ σημειογραφικὴ παράσταση Παραχορδῶν καὶ “Δεινῶν” Μεταβολῶν τοῦ μέλους σὲ παπαδικὲς μελοποιήσεις τῶν βυζαντινῶν μελουργῶν καὶ ἡ Ἐξήγησή τους στὴ Νέα Μέθοδο – Συμβολὴ στὴν Ἀνάλυση τῆς σημειογραφίας καὶ τῆς Ἐξηγήσεως τοῦ Βυζαντινοῦ Μέλους»

         Πε­ρί­λη­ψη    Στὶς παπαδικὲς μελοποιήσεις τῶν βυζαντινῶν μελουργῶν (ὡς τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ λίγο μετὰ ἀπὸ αὐτὴ) ἐπισημαίνονται ἀρκετὲς περιπτώσεις Παραχορδῶν καὶ λοιπῶν «Δεινῶν» Μεταβολῶν τοῦ Μέλους, οἱ ὁποῖες παρουσιάζουν ἐξαιρετικὴ δυσκολία. Ἡ δυσκολία τους ἔγκειται στὸ γεγονός, ὅτι αὐτὲς οἱ Μεταβολὲς Συστηματικῶν Γενῶν ἢ οἱ Μεταθέσεις Τονικότητος πραγματοποιοῦνται σὲ Ἀσταθεῖς (Φερόμενους ἢ Κινούμενους) Φθόγγους τῶν Συστημάτων καὶ ὄχι στοὺς Ἐστῶτες (Βάση ἢ Κορυφὴ τῶν 4χόρδων καὶ 5χόρδων) κατὰ τὶς νεώτερες μελοποιητικὲς συνήθειες. Δὲν εἶναι λίγες οἱ περιπτώσεις, ὅπου διακυβεύεται τότε ἡ διαστηματικὴ σταθερότητα τῶν ἔργων καὶ διακινδυνεύεται κάποια ἀπόκλιση ἐπὶ τὸ ὀξὺ ἢ τὸ βαρὺ ἀπὸ τὴν ἀρχικὴ Τονικότητα αὐτῶν. Πάντως, τὸ φαινόμενο αὐτὸ μετριάζει κατὰ τὴν μεταβυζαντινὴ περίοδο καὶ σταδιακὰ ἐκλείπει σχεδὸν τελείως ἢ ἀπαντᾶ ἐλάχιστα κατὰ τὴν πρόοδο τῶν αἰώνων. Ἡ ἀπόπειρα κατανοήσεως τῆς σημειογραφικῆς παράστασης καὶ καταγραφῆς τέτοιων Παραχορδῶν καὶ Μεταβολῶν τοῦ Μέλους μέσα ἀπὸ τὸ πρίσμα τῆς Νέας Μεθόδου δημιουργεῖ τεράστιες δυσκολίες, δεδομένου ὅτι αὐτὲς δὲν παρασημαίνονται μὲ ἰδιαίτερο τρόπο, π.χ. μὲ κάποια Φθορά. Τί εἶναι ἐκεῖνο ποὺ τὶς καθιστὰ διακριτὲς μέσα στὰ μουσικὰ κείμενα τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς; Ὑφίσταται προβληματισμὸς γιὰ τὴν ὀρθότητα τῶν ἐξηγήσεών τους ἢ ἀποτελεῖ γρίφο ἡ μεταγραφή τους στὴ Νέα Μέθοδο Ἀναλυτικῆς Σημειογραφίας; Τί θεωρητικὰ ζητήματα μπορεῖ νὰ ἐγείρει ἡ ἐξήγησή τους; Ἡ ἀνάλυση τῆς Παλαιᾶς Σημειογραφίας καὶ ἡ μορφολογικὴ ἀνάλυση τοῦ μέλους τῶν “Θέσεων” εἶναι ἱκανές, μὲ τὰ σημερινὰ ἐπιστημονικὰ δεδομένα, νὰ ἐπιχειρήσουν ἀπαντήσεις στὰ θέματα αὐτά;

          Ἐκδόθηκε    Ἡ ἐργασία δὲν ἐκδόθηκε. Τὸ Συνέδριο δὲν ἐξέδωσε Πρακτικά.

Tὸ pdf τῆς ανακοινώσεως μπορεῖτε να βρεῖτε καὶ νὰ κατεβάσετε ἀπὸ ΕΔΩ .

Συνέδριο 1η Ἡμερίδα Ψαλτικῆς Τέχνης Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δημητριάδος

Θεματική    «Ψαλτικὴ Τέχνη καὶ Θεία Λατρεία»

Διοργάνωση    Ἱερὰ Μητρόπολις Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ – Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης»

Τόπος, Χρόνος   Βόλος 01/10/2007 (Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας)

Ἀ­να­κοί­νω­ση    «Οἱ ἀπὸ τὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα ἀλλοιώσεις τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς καὶ οἱ ἐπιπτώσεις τους στὴν σύγχρονη λατρεία»

Πε­ρί­λη­ψη    Μελετῶντας κανεὶς τὰ -κατὰ κοινὴν ὁμολογίαν- προβλήματα τῆς Ψαλτικῆς στὴν ὀρθόδοξο λα-τρεία, διαπιστώνει, ὅτι αὐτὰ εἶναι ἀποτέλεσμα μουσικῶν ἐξελίξεων, ποὺ ἀνάγονται στὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα, ἀλλὰ συνεχίζουν νὰ ταλανίζουν τὴν Ἐκκλησία. Ἐμβαθύνοντας περισσότερο, ἀνακαλύπτει, ὅτι ὀφείλονται σὲ δυό, κυρίως, παράγοντες, τὴν ἔλλειψη γνώσεως καὶ τὴν ἀπου-σία πνευματικότητος. Ἡ ἀπουσία τῆς τελευταίας γεννᾶ ἀδιαφορία καὶ ἀμέλεια, δηλαδή, τὸν πειρασμὸ «μὴ θίγετε τὰ κακῶς κείμενα». Γεννᾶ, πάλι, ἐγωισμὸ καὶ ἀπατηλὴ αὐτάρκεια, δη-λαδή, αἴσθηση κεκτημένου «υἱοθεσίας», ἄρα σατανικὴ ἀσφάλεια πὼς «ὅλα βαίνουν καλῶς». Γεννᾶ, τέλος, ἑωσφορικὴ ἀπελπισία, «ὅλα εἶναι χαμένα, δὲν ὑπάρχει ἐλπίδα ἀλλαγῆς». Τὸ πρόβλημα τῆς Ψαλτικῆς εἶναι ἡ ἄγνοια (ἱεροψαλτῶν καὶ κλήρου) α) γιὰ τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς κατὰ τὴν βυζαντινὴ καὶ μεταβυζαντινὴ περίοδο καὶ β) τὶς ἀπὸ τὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα ἀλλοιώσεις αὐτῶν τῶν χαρακτηριστικῶν. Ἡ ἔλλειψη ἱστορικῆς γνώσεως ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στὴν κατανόηση τῶν ἀποκλίσεων, ἀλλοιώσεων καὶ προσμίξεων, οἱ ὁποῖες ἔχουν ὑπεισέλθει στὴν Ψαλτικὴ κατὰ τοὺς δυὸ τελευταίους αἰῶνες καὶ ταλανίζουν τὴν λατρευτικὴ πράξη καὶ τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ ἐν ὤρᾳ λατρείας. Τὸ πρόβλημα εἶναι βαθύ.

Ἐκδόθηκε      Ἡ Ἡμερίδα δὲν ἐξέδωσε Πρακτικά. Ἡ ἀνακοίνωση συμπεριελήφθη στὸν Τόμο: Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης», Α΄ Κύκλος Μουσικολογικῶν Διαλέξεων, Μάρτιος-Ἀπρίλιος 2011. Πρακτικά, ἐκδόσεις «ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ», Βόλος 2011, σελ. 69-108, μὲ τίτλο:  «ΤΡΙΛΟΓΙΑ:  – Α. Χαρακτηριστικὰ τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης κατὰ τὴν Βυζαντινὴ καὶ Μεταβυζαντινὴ Περίοδο  – Β. Νέες τάσεις στὴν Σημειογραφία καὶ τὸ Μέλος τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης κατὰ τὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα  – Γ. Οἱ ἀπὸ τὸν ΙΗ΄ – ΙΘ΄ αἰῶνα ἀλλοιώσεις τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς καὶ οἱ ἐπιπτώσεις τους στὴν Θεία Λατρεία – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Περίοδοι Ἐξελίξεως τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης καὶ οἱ κατὰ περιόδους ἀκμά-σαντες Μελουργοὶ καὶ Διδάσκαλοι, ποὺ τὴν διαμόρφωσαν.» 

Tὸ pdf τῆς ανακοινώσεως μπορεῖτε να βρεῖτε καὶ νὰ κατεβάσετε ἀπὸ ΕΔΩ.