Κληρικοϊεροψαλτικὴ Σύναξη πρὸς Τιμὴν τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ἰγνατίου


Κληρικοϊεροψαλτικὴ Σύναξη

πρὸς Τιμὴν τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ἰγνατίου


Πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία τη Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2010 στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας (στα Μελισσιάτικα) μία μεγαλειώδης εκδήλωση, κατά την οποία ο Σύνδεσμος Ιεροψαλτών Βόλου «Ιωάννης ο Κουκουζέλης» τίμησε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Ιγνάτιο, για την προσφορά και το πατρικό του ενδιαφέρον για την τάξη των Ιεροψαλτών κατά τα έτη της ποιμαντορίας του στη Δημητριάδα. Στα πλαίσια της εκδήλωσης αυτής είχε προσκληθεί ο Καθηγητής Λειτουργικής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Φίλιας, ο οποίος ομίλησε για τη Συμβολή των Ιερέων και Ιεροψαλτών στην ενεργότερη συμμετοχή του λαού στη Θεία ΛειτουργίαΑκολούθησε ενδιαφέρουσα συζήτηση ενώ δύο Χορωδίες Εκκλησιαστικής Μουσικής λάμπρυναν την εκδήλωση. Η μία ήταν η γνωστή στην πόλη του Βόλου Χορωδία του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου, υπό την Χοραρχία του Άρχοντος Μουσικοδιδασκάλου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως κ. Κυριαζή Νικολέρη. Η άλλη, ήταν η εξαιρετική Χορωδία Ψαλτικής Τέχνης των Κληρικών της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΙΜΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΑΞΕΩΣ ΙΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΟΨΑΛΤΩΝ

ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΚΑΙ ΑΛΜΥΡΟΥ  κ. ΙΓΝΑΤΙΟΥ

8η Φεβρουαρίου 2010

Πάνελ Ομιλητών:

Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού   κ. Ιγνάτιος

Καθηγητής Λειτουργικής της Θεολογικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α. κ. Γεώργιος Φίλιας

Πρόεδρος Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου κ. Πέτρος Μπλάνας

Παρουσίαση Προγράμματος:

Κωνσταντίνος Χαριλ. Καραγκούνης, Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

–    Χαιρετισμός και καλωσόρισμα (Κ.Χ.Καραγκούνης)

_Σεβασμιώτατε Ποιμενάρχα της θεοσώστου Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιε, κέλευσον. Κέλευσον, Δέσποτα Άγιε, ήχος πάνυ ευφρόσυνος, ήχος τερπνός, ήχος βαθέως εγκάρδιος.

_Άγιε Πρωτοσύγκελλε της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος, Πανοσιολογιώτατε πάτερ Δαμασκηνέ Κιαμέτη. Πανοσιολογιώτατοι και Αιδεσιμολογιώτατοι Πατέρες.

_Ελλογιμώτατε κ. Καθηγητά της Θεολογικής Σχολής του Πανεμιστημίου Αθηνών, κ. Γεώργις Φίλια.

_Αξιότιμε Πρόεδρε του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου, κ. Πέτρο Μπλάνα.

_Κύριοι, κύριοι Μέλη του Δ. Σ. του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου.

_Άρχοντα Μουσικοδιδάσκαλε της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, κ. Κυριαζή Νικολέρη.

_Κύριοι, κύριοι Χοράρχαι και Καθηγηταί της Ψαλτικής Τέχνης.

_Κύριοι, κύριοι συνάδελφοι Ιεροψάλται.

_Λοιπή φιλόμουσος ομήγυρις. Κυρίες και κύριοι.

Εκ μέρους του Δ. Σ. και σύσσωμου του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου έχω την τιμή να σας καλωσορίσω απόψε εδώ, στην παρούσα Κληρικο-ιεροψαλτική σύναξη. Ο Σύνδεσμος Ιεροψαλτών Βόλου μας συνάθροισε στον επίσημο τούτο χώρο, προκειμἐνου να ανταποδώσει, με μία εκδήλωση Τιμής στο πρόσωπο του σεπτού Ποιμενάρχου μας, την πατρική αγάπη και μέριμνα, που απολαμβάνει στα υπέρ και δέκα έτη ποιμαντορίας Αυτού στη θεόσωστο Δημητριάδα.

Σεβασμιώτατε, το να συναινέσετε και αποδεχθείτε την εγκάρδια πράξη αγάπης του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου προς το πρόσωπό σας, είναι τιμή, η οποία μαζί με τις ευχές Σας επιστρέφει προς όλους εμάς, που συγκεντρωθήκαμε απόψε εδώ.

–    Πρόσκληση του Σεβασμιωτάτου για ευλόγηση Βασιλόπιτας (Κ.Χ.Κ.)

–    Ευλόγηση Πρωτοχρονιάτικης Βασιλόπιτας Συνδέσμου Ιεροψαλτών (Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος)

–    Πρόσκληση ομιλητών στο πάνελ. (Κ.Χ.Κ.)

–    Ανάγνωση Βιογραφικού κ. Γεωργίου Φίλια (Κ.Χ.Κ.)

Ὁ Γ. Ν. Φίλιας εἶναι  Καθηγητὴς στὸ Τμῆμα Κοινωνικῆς Θεολογίας στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ὅπου διδάσκει τὰ μαθήματα τῆς Λειτουργικῆς, Ὁμιλητικῆς, Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογίας, Θεολογίας τῆς Λατρείας καὶ Ἑορτολογίας. Πτυχιοῦχος τῆς ἴδιας Σχολῆς, μετεκπαιδεύτηκε στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Σορβόννης καὶ στὸ Ἀνώτατο Λειτουργικὸ Ἰνστιτοῦτο (Παρίσι) στὸ χῶρο τῆς ἱστορίας τῆς χριστιανικῆς λατρείας, τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας καὶ γραμματείας καθὼς καὶ τῆς χριστιανικῆς ἀρχαιολογίας. Ἔλαβε Master μὲ εἰδίκευση «Λατρεία Βυζαντινῆς ἐποχῆς», δύο διπλώματα ἐμπεριστατωμένων σπουδῶν (D.E.A) στὴν ἱστορία τῆς πρωτοχριστιανικῆς Λατρείας καὶ διδακτορικὸ δίπλωμα στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Σορβόννης. Ἔργάστηκε ὡς ἐρευνητὴς χειρογράφων εὐχολογίων στὴ βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ καὶ ἔλαβε δεύτερο διδακτορικὸ δίπλωμα στὸ Τμῆμα Κοινωνικῆς Θεολογίας, στὸ ὁποῖο ἐξελέγη διαδοχικὰ Ἐπίκουρος καὶ Ἀναπληρωτὴς Καθηγητής. Μέλος τῆς «Ἑταιρείας γιὰ τὴν Ἀνατολικὴ Λατρεία» συμμετεῖχε ὡς εἰσηγητὴς σὲ συνέδρια Λειτουργικῆς σὲ Ἑλλάδα καὶ ἐξωτερικό. Διδάσκει ὡς “Συνεργαζόμενο Ἐπιστημονικὸ Προσωπικὸ” στὸ μεταπτυχιακὸ τμῆμα Θεολογίας τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀνοικτοῦ Πανεπιστημίου (γιὰ τὸ ὁποῖο ἔχει συγγράψει καὶ τὸ ἐγχειρίδιο ἐπὶ θεμάτων Λατρείας) καὶ εἶναι μέλος τῆς προσωρινῆς διοικούσας ἐπιτροπῆς τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, καθὼς καὶ τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐστίας. Εἶναι τακτικὸ μέλος τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν Θείας Λατρείας καὶ Ποιμαντικοῦ ἔργου (εἰσηγητὴς τῶν νέων ἀκολουθιῶν), Βυζαντινῆς Μουσικολογίας καθὼς καὶ τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως. Ὑπῆρξε μέλος συγγραφικῶν ὁμάδων γιὰ τὰ ἐγχειρίδια θρησκευτικῶν τῆς Γ΄ Γυμνασίου (παλαιότερο καὶ νεώτερο ὑπὸ ἔκδοση) καὶ Α’ Λυκείου, μέλος ἐπιτροπῶν καὶ ἀξιολογητὴς ἐκπαιδευτικῶν προγραμμάτων σχετικὰ μὲ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν τῆς Δευτεροβάθμιας ἐκπαιδεύσεως στὸ Παιδαγωγικὸ Ἰνστιτοῦτο. Ἐδίδαξε τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν ἐπὶ δεκαεπτὰ ἔτη σὲ Πειραματικὰ Σχολεῖα τῶν Ἀθηνῶν, καθὼς καὶ στὰ Περιφεριακὰ Ἐπιστημονικὰ Σεμινάρια γιὰ τοὺς θεολογόγους καθηγητὲς σὲ Ἀθήνα καὶ ἐπαρχία. Ἔχει ἐκδόσει μελέτες ἐπὶ θεμάτων ἱστορίας καὶ θεολογίας τῆς χριστιανικῆς Λατρείας (ὁρισμένες εἶναι ξενόγλωσσες), ἱστορίας τοῦ Χριστιανισμοῦ, Ἑορτολογίας καὶ Χριστιανικῆς Ἀρχαιολογίας. Διευθύνει τὸ ἐρευνητικὸ πρόγραμμα τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν γιὰ τὴ θεματικὴ ταξινόμηση καὶ μελέτη χειρογράφων Εὐχολογίων ἀπὸ τὶς βιβλιοθῆκες Βατικανοῦ, Παρισίων καὶ Κρυπτοφφέρης καὶ ἔχει κληθεῖ ὡς εἰσηγητὴς σὲ σεμινάρεια ἐκκλησιαστικῆς γραμματείας καὶ βυζαντινῆς θεολογίας τῶν Πανεπιστημίων τῆς Βασιλείας (Ἑλβετία) καὶ Columbia (ΗΠΑ). Εἶναι ἐπιβλέπων καθηγητὴς σὲ πλῆθος διπλωματικῶν ἐργασιῶν εἰδικεύσεως (Master), καθὼς καὶ διδακτορικῶν διατριβῶν. Κατέχει, ἐπίσης, Πτυχίο Ὠδικῆς καὶ πιάνου, καθὼς καὶ Δίπλωμα Μουσικοδιδασκάλου Βυζαντινῆς Μουσικῆς (ἔψαλε ἐπί πολλά χρόνια ὡς Λαμπαδάριος καὶ Πρωτοψάλτης σὲ Ναοὺς τῶν Ἀθηνῶν). Εἶναι ἔγγαμος καὶ πατέρας τριῶν τέκνων.

–   Πρόσκληση κ. Φίλια για παρουσίαση της εισηγήσεώς του (Κ.Χ.Κ.)

–   Εισήγηση  (Καθηγ. Γεώργ. Φίλιας):

     Η συμβολή των Ιερέων και Ιεροψαλτών στην ενεργότερη συμμετοχή του λαού στη Θ. Λειτουργία.

–   Συζήτηση επί της εισηγήσεως (Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος)

–   Ανάγνωση λειτουργικών – λατρευτικών προτάσεων του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου (Κ.Χ.Κ.)

–   Ολοκλήρωση συζητήσεως (Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος)

–   Πρόσκληση Βυζαντινού Χορού Κληρικών Ἱ. Μητροπόλεως Δημητριάδος. Χοράρχης: ἀρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου

–   Ανάγνωση Βιογραφικού Βυζαντινού Χορού Κληρικών (Κ.Χ.Κ.)

Μέ ἀπόφαση τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολιτου μας κ. Ἰγνατίου τό Μάρτιο τοῦ 2006 συγκροτήθηκε ἀπό 20 καλλίφωνους κληρικούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας ἡ πρώτη πανελλαδικά Χορωδία κληρικῶν. Οἱ ἱερεῖς μας ἐνέταξαν μέ ἐνθουσιασμό στό, ἤδη βεβαρυμένο, πρόγραμμά τους τή συμμετοχή στό πρόγραμμα τῆς χορωδίας. Σκοπός τους ἡ ἠθική καί πνευματική ἐξύψωση τοῦ κλήρου τῆς Δημητριάδος μέσα ἀπό τήν ἐντρύφηση, προαγωγή καί διάδοση τῆς καθ’ ἡμᾶς πατρώας Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς. Πρῶτος χοράρχης της χρημάτισε ὁ Ἄρχων Μουσικοδιδάσκαλος τῆς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως, Κυριαζῆς Νικολέρης καί ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 2008 ὁ Ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Οἰκονόμου, ἱερο-κήρυκας τῆς Μητροπόλεώς μας καί καθηγητής Βυζαντινῆς Μουσικῆς. Κατά τήν παρελθοῦσα πενταετία ἡ χορωδία πλαισίωσε ἐκδηλώ-σεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Δημητριάδος, ἐνῶ πραγματοποίησε δύο τηλεοπτικές ἐμφανίσεις στόν τηλεοπτικό δίαυλο ΕΤ1 καί τρεῖς ἀνάλογες σέ τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Στό ἄμεσο μέλλον ἡ χορωδία μας θά πραγματοποιήσει ἐμφανίσεις στή Σερβία καί τή Συρία κατόπιν εὐγενῶν προσκλήσεων πού τῆς ἀπευθύνθηκαν.

–    Προλόγιση (Κ.Χ.Κ.)

     Ο ρόλος του ιερού Κλήρου στη διαμόρφωση και παράδοση της Ορθόδοξης Ψαλτικής Τέχνης

Ας μας επιτραπεί, στο σημείο αυτό, Σεβασμιώτατε, και ώσπου να τακτοποιηθεί η Χορωδία των Κληρικών μας, να σημειώσουμε, ότι η κίνηση συγκρότησης ενός Βυζαντινού Χορού Κληρικών καθιστά την Μητρόπολή μας ακόλουθη της έκπαλαι παραδόσεως, κατά την οποία ο Ιερός Κλήρος πρωτοστατούσε στη διαμόρφωση της Εκκλησιαστικής Μουσικής. Δεν είναι τυχαίο, βέβαια, που η Μουσική αυτή ονομάζεται Παπαδική Τέχνη, ούτε που το σπουδαιότερο και περιεκτικότερο είδος χειρογράφου μουσικού κώδικα χαρακτηρίζεται Παπαδική. Ας μας επιτραπεί, ακόμη, προλογίζοντας τη Χορωδία των Κληρικών μας να υπενθυμίσουμε λακωνικά τις εξαιρετικές εκείνες περιπτώσεις Αγίων Ιεραρχών και λοιπών Κληρικών, οι οποίοι με χαρακτηριστικές πνευματέμφορες τομές τους στη λατρεία και υμνογραφία διεμόρφωσαν πραγματικά το Βυζαντινό Μέλος.

Α. Υμνογράφοι. 

Φυσικά, θα αναφέρουμε πρώτο τον Θεοφόρο Ιγνάτιο, επίσκοπος Αντιοχείας († αρχές Β’ αι.), ο οποίος είναι εκείνος που πρώτος εισήγαγε στη λατρεία τους δύο χορούς ψαλτών και την αντιφωνική ψαλμωδία. Ο Μ. Αθανάσιος († 374) έδωσε θεολογικές διαστάσεις στην Ψαλτική Τέχνη και στο έργο του “Περί Ψαλμών εις Μαρκελλίνον”, ο Μέγας Βασίλειος († 379) σπούδασε την Ελληνική Μουσική στην Αθήνα μαζί με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό και ο Ιερός Χρυσόστομος († 407), υπήρξε μέγας μεταρρυθμιστής της λατρείας και τελετουργίας, υμνογράφος και μελωδός. Ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων († 397) και ο Γρηγόριος Διάλογος πάπας Ρώμης († 604), εγκρατείς της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, βάσει αυτής διεμόρφωσαν το δυτικό Αμβροσιανό και Γρηγοριανό Μέλος. Ο Ανδρέας Κρήτης (τέλη Ζ’ αι.), εκ των περιφημοτέρων υμνογράφων και ασματογράφων, ποιητής Κανόνων, Στιχηρών Ιδιομέλων και Δοξαστικών, ίσως ο σπουδαιότερος θεοτοκαριογράφος, έφερε νέα εποχή στην υμνογραφία. Ομοίως, και ο Κοσμάς Μελωδός επίσκοπος Μαϊουμά της Γάζης (750), θετός αδελφός του Ιωάννου Δαμασκηνού, από τους κορυφαίους ποιητές Κανόνων των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών. Τέλος, ο Συμεών Θεσσαλονίκης (1410), υμνογράφος, σπουδαίος διαμορφωτής της λειτουργικής και τελετουργικής πράξεως.

Β. Μελουργοί.

Είναι, όμως, και η άλλη χορεία των καθαυτό μελουργών Ιεραρχών και Κληρικών, οι οποίοι είναι λιγότερο γνωστοί, αλλά συνεισέφεραν σπουδαία στην Ψαλτική Τέχνη. Ο βυζαντινός μελουργός Νικηφόρος Ηθικός (ΙΓ’ αι.), πιθανώς ταυτίζεται με τον οικουμενικό πατριάρχη Νικηφόρο Αμεμφή και ο Ιωάννης Γλυκύς ο Πρωτοψάλτης (β’ ήμισυ ΙΓ’ – α’ τέταρτο ΙΔ’ αι.), έξοχος μελουργός, του οποίου έργα ακόμη ευρίσκονται σε χρήση στη Θ. Λατρεία, φαίνεται πως είναι ο αυτός με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωάννη ΙΓ’ τον Γλυκύ (μεταξύ 1315-1320). Ο Ιωάννης Ιερεύς ο Πλουσιαδηνός (Κουκουμάς) (1429-1500), εκ Κρήτης, μετέπειτα Μητροπολίτης Μεθώνης ως Ιωσήφ, είναι εκείνος, που συντήρησε το Βυζαντινό Μέλος μετά την Άλωση και παρέδωσε μία περίφημη Μέθοδο Διδασκαλία της Ψαλτικής. Ο Θεοφάνης Καρύκης εξ Αθηνών(β’ τέταρτο ΙΣΤ’ αι. -1597), ο πρώτος μετά την Άλωση Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (1577-1578) και αργότερα Μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως (1577-1578), Αθηνών (1594-1595) και Οικουμενικός Πατριάρχης, είναι ο πατήρ των Καλοφωνικών Ειρμών και ο πρώτος καλλωπιστής του Ειρμολογίου. Αρχιερεύς είναι και ο διαμορφωτής του Στιχηραρίου, ο περίφημος Γερμανός Αρχιερεύς Νέων Πατρών, της σημερινής Υπάτης,(αρχές β’ τετάρτου – μέσα δ’ τετάρτου ΙΖ’ αι.) μέγας διδάσκαλος και αναμορφωτής της εκκλησιαστικής μουσικής, υμνογράφος, μελουργός και κωδικογράφος από τον Θεσσαλικό Τύρναβο. ΙερεύςΟικονόμος και Νομοφύλας της ΜΧΕ είναι και ο άλλος μεγάλος μελουργός και διδάσκαλος της Ψαλτικής, ο Μπαλάσιος, μαθητής του προαναφερθέντος Γερμανού. Ο Αθανάσιος Αμηράς μητροπολίτης Τουρνόβου, Αδριανουπόλεως και Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (μέσα ΙΖ’- τέλη α/4 ΙΗ’ αι.), σπουδαίος μελουργός και κωδικογράφος εκ Κρήτης, μαθητής του Μπαλασίου Ιερέως, είναι εκείνος που πρώτος καταπιάστηκε με την  Εξήγηση της Παλαιάς Στενογραφικής Μεθόδου Σημειογραφίας. Ιερεύς και Οικονόμος της ΜΧΕ είναι και ο μελουργός Αντώνιος, ο οποίος κατά τον ΙΗ΄ αιώνα εισήγαγε το φαινόμενο της συντμήσεως των παλαιών εκτενών μελών και της συντόμευσης από μουσικής πλευράς του χρόνου των Ιερών Ακολουθιών. Ο Κύριλλος Μαρμαρηνός αρχιερεύς Τήνου, έπειτα Γάνοχώρας (α’-δ’ τέταρτο ΙΗ’ αι.), υπήρξε μαθητής του Παναγιώτου Χαλάτζογλους και των Πρωτοψαλτών Ιωάννου, Πέτρου Βυζαντίου και Μανουήλ. Η ενασχόλησή του με θεωρητικά ζητήματα της μουσικής τον κατέστησε επιστήμονα και δόκιμο διδάσκαλο όχι μόνο της Ψαλτικής, αλλά και της εξωτερικής μουσικής, για την οποία κατέλειπε και σπουδαία θεωρητική συγγραφή. Αρχιερεύς ήταν και ο Χρύσανθος εκ Μαδύτων, μητροπολίτης Δυρραχίου, Σμύρνης και Προύσης († 1843), ο ένας από τους Τρεις Διδασκάλους, τους επινοητές της Νέας Μεθόδου Αναλυτικής σημειογραφίας. Ο Παΐσιος Β’ από Νικομηδείας πατριάρχης Κων/πόλεως, είναι εκείνος, ο οποίος συνέστησε την πρώτη γνωστή Πατριαρχική Μουσική Σχολή στο Φανάρι το έτος 1727 με διδάσκαλο τον Δομέστικο τότε Ιωάννη. Ο Σωφρόνιος από Ιεροσολύμων Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ο ιδρυτής της Β’ Πατριαρχικής Μουσικής Σχολής, το 1776, στην οποία εδίδαξαν ο Δανιήλ Πρωτοψάλτης, ο Πέτρος Πελοποννήσιος Λαμπαδάριος και ο τότε Δομέστικος Ιάκωβος. Ο Κύριλλος Ζ’  Κωνσταντινουπόλεως, χαρακτηρισθείς ως “μέγας των Μουσών προστάτης και κηδεμών”, οργάνωσε το 1815 και υποστήριξε την Γ’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή -ίσως την σπουδαιότερη όλων-, στην οποία οι Τρεις Διδάσκαλοι, Χρύσανθος Δυρραχίου, Γρηγόριος Πρωτοψάλτης και Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ, εδίδαξαν την Νέα Μέθοδο αναλυτικής σημειογραφίας. Ο Σωφρόνιος Β’ Oικουμ. Πατριάρχης, έπειτα Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ίδρυσε στα 1866 την Δ’ Πατρ/κή Μουσική Σχολή με δασκάλους τους Χρύσανθο Γανοχώρας, Γερμανό Αφθονίδη και Ηλία Τανταλίδη. Ο Γρηγόριος ΣΤ’ Κωνσταντινουπόλεως στα 1868 αναβάθμισε και διοργάνωσε καλλίτερα την προηγούμενη Σχολή χαρακτηρίζοντάς την Ε’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή. Ο εν λόγω πατριάρχης μάλιστα σε σχετική Εγκύκλιό του διέταξε την συγκέντρωση όλων των εν ενεργεία ιεροψαλτών δις του μηνός με σκοπό την μουσική επιμόρφωση αυτών. Σημειώνει δε και τα εξής: “Και γαρ αυστηρώς απαγορεύοντες τουντεύθεν τας από τινος χρόνου ου καλώς παρεισαχθείσας εν τοις ιεροίς ναοίς ιδιοτρόπους ξενοφωνίας διά την απειρίαν ή αυταρέσκειαν ενίων ιεροψαλτών…” Ο Ιωακείμ Γ’ από Θεσσαλονίκης Οικουμενικός Πατριάρχης ίδρυσε το 1882 την ΣΤ’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή με διδασκάλους τον Πρωτοψάλτη Γεώργιο Βιολάκη, τον Ευστράτιο Παπαδόπουλο, τον Παναγιώτη Κηλτζανίδη, τον Γεώργιο Πρωγάκη και άλλους, οι οποίοι μερίμνησαν και για πολλά μουσικά και μουσικολογικά ζητήματα. Ο Διονύσιος Ε’ από Αδριανουπόλεως Οικουμενικός Πατριάρχης στην εκπνοή του ΙΘ’ αιώνος συνεκρότησε την Ζ’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή.

Θα μπορούσαμε να μνημονεύουμε επί πολλές ώρες ακόμη, άλλους ονομαστούς Ιεράρχας και λοιπούς Κληρικούς, οι οποίοι με ποικίλους τρόπους προήγαγον την Εκκλησιαστική Μουσική, αν δεν είχε ήδη λάβει τη θέση του ο Χορός των πανοσιομουσικωτάτων και αιδεσιμομουσικωτάτων Κληρικών της Μητροπόλεως Δημητριάδος. Θα κλείσω, λοιπόν, αμέσως, μνημονεύοντας μόνο τον μακαριστό μουσικολογιώτατο Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιο και τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, τον ιδρυτή και αναμορφωτή, αντιστοίχως, του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Πάτερ Επιφάνιε, ο λόγος -ή μάλλον, η χοραρχία- δική σας.

–   Βυζαντινός Χορός Κληρικών Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος (αρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου)

–   Πρόγραμμα:

– Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…, Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε…, Πεντηκοστάρια Τροπάρια τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐ-αγγελίου τῶν Ὄρθρων τῶν Κυριακῶν τοῦ Τριωδίου, ἦχος πλ. δ’, μελοποίηση Μιχαὴλ Μελέτη.

– Ἀκατάλυπτον ἐστίν…, Θεοτόκε ἡ ἐλπίς…, Ἐν νόμῳ, σκιᾷ καὶ γράμματι…, Τὰ Μεγαλυνάρια καὶ ὁ Εἱρμὸς τῆς Θ΄ Ὠδῆς τοῦ Κανόνος τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς, ἦχος γ ’.

– Ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ…, Δοξαστικὸ τῆς Λιτῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἦχος πλ. β’, μελοποίηση Κυριάκου Ἀργυροπούλου.

– Σὲ ὑμνοῦμεν…, χος πλ. δ΄, μελοποίηση Κωνσταντίνου Πρίγγου.

–   Ολοκλήρωση ψαλτικού μέρους Βυζαντινού Χορού Κληρικών    

–   Αναγγελία τελετής επίδοσης Τιμητικής Διακρίσεως στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού, κ. Ιγνάτιο.

–   Πρόσκληση του Γενικού Γραμματέως του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου, κ. Κων. Κομισόπουλου (Κ.Χ.Κ.)

–   Ανάγνωση του Αποσπάσματος του Πρακτικού του Δ.Σ. του Σ.Ι.Β. (Κων. Κομισόπουλος)

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΚΑΙ ΑΛΜΥΡΟΥ

Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης»

 

ΠΡΑΞΙΣ  1η / 4ης Ἰανουαρίου 2010

ΘΕΜΑ : Ἀπονομὴ Τιμητικοῦ Διπλώματος εἰς τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην κ. Ἰγνάτιον, ἐπὶ τῇ συμπληρώσει ὑπὲρ καὶ 10ετοῦς ποιμαντορίας του εἰς τὴν Ἱερὰν Μητρόπολην Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ.

Ἐν Βόλῳ, σήμερον τὴν 4ην Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 2010, ἡμέραν τῆς ἑβδομάδος Δευτέραν καὶ ὥραν 10.30 π.μ., συνῆλθεν εἰς ἔκτακτον συνεδρίαν ἐν τῷ Γραφείῳ αὐτοῦ εἰς τὸ Συνεδριακὸν Κέντρον Θεσσαλίας τὸ Διοικητικὸν Συμβούλιον τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης», παρόντων πάντων τῶν Μελῶν αὐτοῦ, μετὰ ἀπὸ πρόσκλησιν τοῦ Προέδρου του κ. Πέτρου Μπλάνα, μὲ τὸ ἐν περιλήψει θέμα.

Ἐν ἀρχῇ, διαπιστωθείσης ἀπαρτίας, ὁ Πρόεδρος εἰσηγήθη εἰς τὸ Διοικητικὸν Συμβούλιον, ἀνταποκρινόμενος καὶ εἰς καθολικὸν αἴτημα τῶν Μελῶν του, ὅπως τὴν 8ην Φεβρουαρίου 2010, ὁ Σύνδεσμος Ἱεροψαλτῶν Βόλου πραγματοποιήσῃ εὐχαριστήριον καὶ τιμητικὴν ἐκδήλωσιν καὶ ἀπονείμῃ Τιμητικὸν Δίπλωμα εἰς τὸν Σεβασμιώτατον Ποιμενάρχην μας κ. Ἰγνάτιον ἐπὶ τῇ συμπληρώσει ὑπὲρ καὶ 10ετοῦς θεοφιλοῦς ποιμαντορίας του εἰς τὴν θεόσωστον ἐπαρχίαν μας καὶ διὰ τὸ ἐπιδεικνυόμενον ἐνδιαφέρον του διὰ τὴν Ἐκκλησιαστικήν μας Μουσικὴν καὶ τοὺς Ἱεροψάλτας. Ἐπίσης, ὁ Πρόεδρος εἰσηγήθη νὰ τοῦ προσφερθῆ εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἡμέρας αὐτῆς εἰδικῶς φιλοτεχνηθὲν ξυλανάγλυφον ἀναμνηστικόν, ἀπεικονίζον τὸν Πρωτοψάλτην καὶ Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννην τὸν Γλυκύν, διδάσκοντα τὴν Ψαλτικὴν Τέχνην εἰς τοὺς μαθητάς του Ξένον Κορώνην καὶ Πρωτοψάλτην καὶ τὸν Ἰωάννην Παπαδόπουλον Μαΐστορα τὸν Κουκουζέλην.

Τὸ Διοικητικὸν Συμβούλιον ἐνέκρινεν ὁμοφώνως τὴν εἰσήγησιν τοῦ Προέδρου του καὶ τοῦ ἀνέθεσε νὰ προβῇ εἰς τὰς περαιτέρω ἐνεργείας πρὸς ὑλοποίησιν τῶν ἐν λόγῳ ἀποφάσεων.

Μὴ ὑπάρχοντος ἑτέρου θέματος πρὸς συζήτησιν, ἡ συνεδρίασις λύεται.

Ἐπὶ τούτῳ συντάσσεται ἡ παροῦσα Πρᾶξις καὶ ὑπογράφεται ὡς ἕπεται.

Ὁ Πρόεδρος                               Οἱ Ἀντιπρόεδροι                            Ὁ Γεν. Γραμματεύς

                                              Πέτρ. Μπλάνας               Εὐστ. Γραμμένος, Κ.Χ.Καραγκούνης            Κων. Κομισόπουλος

Ὁ Ταμίας                              Ὁ Δημοσ. Σχέσεων                                Ὁ Κοσμήτωρ

Σάβ. Παπαδόπουλος                         Γεώρ. Φιλιππίδης                              Στέφ. Πουργιανός

–    Πρόσκληση του Προέδρου του Συνδέσμου Ιεροψαλτών  κ. Πέτρου Μπλάνα (Κ.Χ.Κ.)

–    Ομιλία του Προέδρου του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου (Π. Μπλάνας)

–    Πρόσκληση Σεβασμιωτάτου για την απονομή Τιμής (Π. Μπλάνας)

–    Απονομή Αντιγράφου του Αποσπάσματος Πρακτικού του Δ.Σ. του Σ.Ι.Β. στο Σεβασμιώτατο (Π. Μπλάνας)

–    Απονομή Τιμητικού Διπλώματος στο Σεβασμιώτατο  Μητροπολίτη Δημητριάδος (Π. Μπλάνας)

Το κείμενο του Τιμητικού Διπλωματος συνέταξε ο φιλόλογος καθηγητής και συνάδελφος Ιεροψάλτης κ. Χρήστος Ξενάκης, έχει δε ως εξής:

«Ἔδοξε τῇ τῶν Μαγνήτων Ἱεροψαλτῶν Χορείᾳ, τόδε τὸ Δίπλωμα Τιμῆς ἀπονεῖμαι τῷ Σεβασμιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ κ.κ. Ἰγνατίῳ, ἐπὶ τῇ Δεκαετηρίδι τῆς θεοφιλοῦς ποιμαντορίας αὐ-τοῦ, ἀνθ’ ὧν οὗτος οἰακοστροφῶν  τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Νεῶς Δημητριάδος καὶ Ἁλμυροῦ, οὐ διέλειπε προσφέρων τῇ Ἑλληνικῇ Ἐκκλησιαστικῇ Μουσικῇ καὶ τοῖς ἀσκοῦσι ταύτην. Ἐγένετο τόδε ὀγδόῃ Φεβρουαρίου ἔτους βι΄ (δισχιλιοστού δεκάτου) ἀπὸ Χριστοῦ Γεννήσεως.»

Τη φιλοτέχνηση του Διπλώματος ανέλαβε η Σχολή Αγιογραφίας της Ι. Μ. Δημητριάδος (δ/ντής ο π. Δημήτριος Κατούνης).

Το Δ.Σ. του Σ. Ι. Β. εκφράζει τις βαθιές του ευχαριστίες σε αυτούς.

–    Απονομή Αναμνηστικού Ξυλανάγλυφου στο Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δημητριάδος (Π. Μπλάνας)

–    Πρόσκληση Βυζαντινού Χορού Ψαλτών του Σ. Ι. Β. – Χοράρχης: Κυριαζής (Ζάχος) Νικολέρης

–    Προλόγιση (Κ.Χ.Κ.):

      Ερμηνεία της παραστάσεως του Αναμνηστικού Ξυλόγλυπτου που απενεμήθη στο Σεβασμιώτατο.

Ας μας επιτραπεί και πάλι, στο σημείο αυτό, Σεβασμιώτατε, και ώσ-που να τακτοποιηθεί η Χορωδία του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου, να εξηγήσουμε την παράσταση του Αναμνηστικού Ξυλανάγλυφου, που ο Σύνδεσμός μας επέλεξε -όχι τυχαία- να σας προσφέρει. Αρχικώς, να διευκρινίσουμε ότι η παράσταση προέρχεται από μουσικό χειρόγραφο της Ι. Μονής Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους και τιτλοφορείται: «Ο Ιωάννης Πρωτοψάλτης μανθάνων τον Κορώνην και τον Κουκουζέλην».

Εντός περιτέχνου σχεδιάσματος αψίδος απεικονίζονται τρεις μορφές Ψαλτών. Θα αναγνωρίζαμε ότι πρόκειται για Ψάλτες από τα χαρακτηριστικά καλύματα της κεφαλής τους, τα ονομαζόμενα Σκιάδια. Η μεσαία, μεγαλύτερη και επιβλητικότερη μορφή είναι του βυζαντινού μελουργού και διδασκάλου Ιωάννου Γλυκέος, Πρωτοψάλτου της Μ.Χ.Ε. στα τέλη του ΙΓ΄ και τις αρχές του ΙΔ΄ αιώνα. Η εκ δεξιών μορφή, καθώς βλέπουμε την παράσταση, είναι του επίσης Πρωτοψάλτου της Αγίας Σοφίας κατά τα μέσα του ΙΔ΄ αιώνος Ξένου του Κορώνη. Και η εξ ευωνύμων, καθώς βλέπουμε την παράσταση, μορφή, είναι του Οσίου Ιωάννου Παπαδοπούλου Μαΐστορος του Κουκουζέλους, ο οποίος ζει και δρα κατά την ίδια περίοδο. Ο Κορώνης και ο Κουκουζέλης παρακολουθούν με προσήλωση τον δάσκαλό τους, φέρουν τα χρακτηριστικά Σκιάδια επί κεφαλής, είναι ενδεδυμένοι τα ρούχα της εποχής τους, με το αριστερό τους χέρι κρατούν ανοιχτές δέλτους, μουσικά βιβλία όπου διακρίνονται σημαδόφωνα, ενώ με το δεξί του χέρι χειρονομούν τα Μεγάλα Σημάδια Χειρονομίας. Αν προσέξουμε το δεξί τους χέρι, θα παρατηρήσουμε ότι δεν ευλογούν. Τα δάκτυλά τους δεν έχουν σχήμα ευλογίας. Άλλωστε, οι ίδιοι δεν είναι Κληρικοί. Το Σκιάδιο του Κορώνη φέρει Σταυρό, είναι, δηλαδή, Σταυροφόρος. Ο Ιωάννης Γλυκύς, πάλι, παρότι φέρει Σκιάδιο, αυτό είναι μεγαλύτερο, δεν κρατά βιβλίο και δεν χειρονομεί. Ευλογεί με τα δύο χέρια τους μαθητές του και στα γόνατά του έχει οριζοντίως στηριγμένη ποιμαντορική ράβδο, η οποία χαρακτηρίζεται ως Ίσον. Ο Ιωάννης Γλυκύς, όμως, σύμφωνα με κάποιες επιστημονικές υποψίες, πρέπει να είναι ο αυτός με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωάννη ΙΓ’ τον Γλυκύ (μεταξύ 1315-1320) και η παρούσα παράστασή του, μάλλον, ενισχύει αυτήν την ταύτιση.

Εδώ λοιπόν, Σεβασμιώτατε, είναι ο συμβολισμός του προσφερόμενου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωάννης Γλυκύς -και στο πρόσωπό του ο Ιερός Κλήρος- διδάσκει, καθοδηγεί κι ευλογεί τους Ψάλτες μαθητές του, τον μεν Κουκουζέλη, εκπροσωπούντα την τάξη των μοναχών μουσικών, τον δε Κορώνη, αντιπροσωπεύοντα την τάξη των λαϊκών Ιεροψαλτών. Η δε ποιμαντορική ράβδος, ηρεμούσα και ισάζουσα τα κεφαλάς των μουσικών, ευτυχώς, Σεβασμιώτατε, εδώ δεν κραδαίνεται απειλητικώς κατ΄ έναντι αυτών. Την αυτή ευλογία και τον ισασμό της δικαιοσύνης σας προσδοκά και σύσσωμος ο Σύνδεσμος Ιεροψαλτών Βόλου από την δεξιά σας, Σεβασμιώτατε, ευχόμενος να μακροημερεύετε στη θεόσωστο και ψαλτοθρόφο Δημητριάδα και να επισκοπείτε εν Αγίω Πνεύματι διά της Αγάπης του Θεού Πατρός και της Χάριτος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Εις έτη πολλά, Σεβασμιώτατε.

–    Βυζαντινός Χορός Ψαλτών Σ. Ι. Β. (Ζάχος Νικολέρης)

–    Πρόγραμμα:

– Ἀπολυτίκιον Ἁγίου Ἰγνατίου, ἦχος πλ. α’.

– Τὸν θεοφόρον Ἰγνάτιον…Ἰδιόμελον τῆς Λιτῆς τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου, ἦχος β’, μελοποίηση Κυριαζῆ Νικολέρη.

– Ὅταν τίθονται θρόνοι…, Δοξαστικὸν Ἑσπερινοῦ τῆς Κυριακῆς τῶν Ἀπόκρεω, ἦχος πλ. δ’, μελοποίηση Χρυσάνθου Θεοδοσοπούλου.

– Πάτερ Κύριε…Ἰδιὁμελον Τροπάριον τῆς Ἐξομολογήσεως, ἦχος πλ. β’, μελοποίηση Κυριαζῆ Νικολέρη.

– Ἀστέκτῳ πυρί ἐνωθέντες…Καταβασία Η΄ Ὠδῆς τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς, ἦχος γ’, μελοποίηση Ἰωάννου Πρωτοψάλτου τῆς ΜΧΕ. καὶ ὁμόηχον Κράτημα Πέτρου Πρωτοψάλτου τοῦ Βυζαντίου.

–    Ολοκλήρωση ψαλτικού μέρους. Πρόσκληση του Σεβασμιωτάτου για κλείσιμο εκδήλωσης. (Κ.Χ.Κ.)

 Πολυχρονισμὸς Σεβασ/τουἦχος πλ. δ΄, μέλος Κυριαζῆ Νικολέρη.           Χορός Ψαλτών ΣΙΒ

–    Κλείσιμο εκδήλωσης. (Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος).